Την Αλεξανδρινή φιλόσοφο της σχολής του Πλωτίνου (μαθηματικές και εμπειρικές σπουδές) Υπατία έκαναν γνωστή η Ρέητσελ Γουάιζ και ο Αλεχάνδρο Αμεναμπάρ στο κινηματογραφόφιλο κοινό την στο φεστιβάλ των Καννών.
Την Ελληνίδα λόγια (αστρονόμο/ μαθηματικό), που έζησε τον 4ο αιώνα μ.Χ και της οποίας ο θάνατος στα χέρια ενός χριστιανικού όχλου (διαμελίστηκε με όστρακα και στη συνέχεια κάηκε ζωντανή) θεωρείται από κάποιους πως σηματοδότησε το οριστικό τέλος της ελληνιστικής περιόδου (και του τρόπου σκέψης που αυτή πρέσβευε), ενσαρκώνει η βρετανίδα ηθοποιός Ρέητσελ Γουάιζ ( «Ο επίμονος κηπουρός», «The Fountain» ) στην ταινία «Αγορά» (Agora).
Ενώ η πτώση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας βρίσκεται προ των πυλών, στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου η Υπατία προσπαθεί να διατηρήσει την επιστημονική γνώση της αρχαιότητας απέναντι στους όχλους των χριστιανών ζηλωτών - οι οποίοι, βλέποντας τους αριθμούς τους να αυξάνονται και το χριστιανισμό να κερδίζει συνέχεια έδαφος στην αυτοκρατορία, στρέφονται εναντίον των ειδωλολατρών και των Εβραίων. Ένα από τα θύματά τους είναι και η Αλεξανδρινή φιλόσοφος, η οποία χαρακτηρίζεται ως μάγισσα από τους ηγέτες των χριστιανών και οδηγείται σε ένα βίαιο θάνατο.
Κατά τη Γουάιζ, η ιστορία της Υπατίας είναι επίκαιρη ακόμα και σήμερα: «ουσιαστικά τίποτα δεν έχει αλλάξει από τότε. Έχουμε τεχνολογική και ιατρική πρόοδο, αλλά όσον αφορά τα φονικά στο όνομα ενός θεού, ο φονταμενταλισμός εξακολουθεί να βασιλεύει…ενώ δεν είναι λίγες οι κοινωνίες όπου οι γυναίκες θεωρούνται ακόμα πολίτες δεύτερης κατηγορίας και τους αρνείται το δικαίωμα στη μόρφωση».
Ο Αμεναμπάρ (που έχει επίσης σκηνοθετήσει το διάσημο θρίλερ «Οι Άλλοι», όπου πρωταγωνιστούσε η Νικόλ Κίντμαν) ανέφερε πως η ιδέα για την «Αγορά» του ήρθε αμέσως μετά την περάτωση του δράματος «Η Θάλασσα μέσα μου» (Mar adentro), το 2004, το οποίο και είχε τιμηθεί με βραβείο Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας. Κατά τα λεγόμενα του Χιλιανού σκηνοθέτη, ήθελε κάποιον αστρονόμο, αλλά όχι μια διάσημη φιγούρα όπως για παράδειγμα ο Γαλιλαίος - οπότε και οι έρευνές του τον οδήγησαν στην Υπατία.
«Διαπιστώσαμε πως εκείνη η περίοδος της αρχαιότητας είχε πολλά κοινά με το σήμερα. Τότε τα πράγματα έγιναν πολύ ενδιαφέροντα, καθώς καταλάβαμε πως είχαμε τη δυνατότητα να γυρίσουμε μια ταινία για το παρελθόν, ενώ στην πραγματικότητα γυρίζαμε μια ταινία για το παρόν» δήλωσε σχετικά.
Μιλώντας για το ιδιότυπο ερωτικό τρίγωνο που εμφανίζεται στην ταινία (ανάμεσα στην Υπατία, έναν αφοσιωμένο σκλάβο και έναν από τους μαθητές της- το οποίο δεν ευδοκιμεί, καθώς η φιλόσοφος αφιερώνεται στην επιστήμη), η Γουάιζ ανέφερε πως βρήκε έμπνευση στην ίδια την οικογένειά της, μέσω της 85χρονης θείας της- ερευνήτριας πάνω στον καρκίνο.
«Όταν τη ρώτησα γιατί δεν παντρεύτηκε ή δεν έκανε παιδιά, μου απάντησε πως 'ποτέ δεν πίστεψα πως θα υπήρχε άνδρας που θα μου επέτρεπε να εργαστώ όσο σκληρά επιθυμούσα... με το πέρασμα των χρόνων συνειδητοποίησα πως αγαπούσα τη δουλειά μου πιο πολύ από το καθετί, και δεν ήθελα κανέναν να μπει ανάμεσα σε εμένα και αυτήν».
Κατά τον Αμεναμπάρ, αν η Υπατία είναι ουσιαστικά μια ενσάρκωση της σύγχρονης γυναίκας, η ρωμαϊκή αυτοκρατορία εκείνης της περιόδου αποτελεί την ενσάρκωση μιας υπερδύναμης σε κομβικό σημείο: «πιστεύω πως αυτή τη στιγμή οι ΗΠΑ βρίσκονται στην ίδια θέση με τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, καθώς τώρα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, βρισκόμαστε εν μέσω μιας κρίσης, κοινωνικής και οικονομικής. Είναι ώρα για αλλαγή... ξέρουμε πως κινούμαστε προς κάποια διαφορετική κατεύθυνση, αλλά δεν ξέρουμε προς τα πού μας οδηγεί αυτή. Και καθώς είμαι αισιόδοξος εκ φύσεως, θέλω να πιστεύω πως δεν θα μπούμε πάλι σε μία περίοδο αντίστοιχη του Μεσαίωνα».
Την Ελληνίδα λόγια (αστρονόμο/ μαθηματικό), που έζησε τον 4ο αιώνα μ.Χ και της οποίας ο θάνατος στα χέρια ενός χριστιανικού όχλου (διαμελίστηκε με όστρακα και στη συνέχεια κάηκε ζωντανή) θεωρείται από κάποιους πως σηματοδότησε το οριστικό τέλος της ελληνιστικής περιόδου (και του τρόπου σκέψης που αυτή πρέσβευε), ενσαρκώνει η βρετανίδα ηθοποιός Ρέητσελ Γουάιζ ( «Ο επίμονος κηπουρός», «The Fountain» ) στην ταινία «Αγορά» (Agora).
Ενώ η πτώση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας βρίσκεται προ των πυλών, στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου η Υπατία προσπαθεί να διατηρήσει την επιστημονική γνώση της αρχαιότητας απέναντι στους όχλους των χριστιανών ζηλωτών - οι οποίοι, βλέποντας τους αριθμούς τους να αυξάνονται και το χριστιανισμό να κερδίζει συνέχεια έδαφος στην αυτοκρατορία, στρέφονται εναντίον των ειδωλολατρών και των Εβραίων. Ένα από τα θύματά τους είναι και η Αλεξανδρινή φιλόσοφος, η οποία χαρακτηρίζεται ως μάγισσα από τους ηγέτες των χριστιανών και οδηγείται σε ένα βίαιο θάνατο.
Κατά τη Γουάιζ, η ιστορία της Υπατίας είναι επίκαιρη ακόμα και σήμερα: «ουσιαστικά τίποτα δεν έχει αλλάξει από τότε. Έχουμε τεχνολογική και ιατρική πρόοδο, αλλά όσον αφορά τα φονικά στο όνομα ενός θεού, ο φονταμενταλισμός εξακολουθεί να βασιλεύει…ενώ δεν είναι λίγες οι κοινωνίες όπου οι γυναίκες θεωρούνται ακόμα πολίτες δεύτερης κατηγορίας και τους αρνείται το δικαίωμα στη μόρφωση».
Ο Αμεναμπάρ (που έχει επίσης σκηνοθετήσει το διάσημο θρίλερ «Οι Άλλοι», όπου πρωταγωνιστούσε η Νικόλ Κίντμαν) ανέφερε πως η ιδέα για την «Αγορά» του ήρθε αμέσως μετά την περάτωση του δράματος «Η Θάλασσα μέσα μου» (Mar adentro), το 2004, το οποίο και είχε τιμηθεί με βραβείο Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας. Κατά τα λεγόμενα του Χιλιανού σκηνοθέτη, ήθελε κάποιον αστρονόμο, αλλά όχι μια διάσημη φιγούρα όπως για παράδειγμα ο Γαλιλαίος - οπότε και οι έρευνές του τον οδήγησαν στην Υπατία.
«Διαπιστώσαμε πως εκείνη η περίοδος της αρχαιότητας είχε πολλά κοινά με το σήμερα. Τότε τα πράγματα έγιναν πολύ ενδιαφέροντα, καθώς καταλάβαμε πως είχαμε τη δυνατότητα να γυρίσουμε μια ταινία για το παρελθόν, ενώ στην πραγματικότητα γυρίζαμε μια ταινία για το παρόν» δήλωσε σχετικά.
Μιλώντας για το ιδιότυπο ερωτικό τρίγωνο που εμφανίζεται στην ταινία (ανάμεσα στην Υπατία, έναν αφοσιωμένο σκλάβο και έναν από τους μαθητές της- το οποίο δεν ευδοκιμεί, καθώς η φιλόσοφος αφιερώνεται στην επιστήμη), η Γουάιζ ανέφερε πως βρήκε έμπνευση στην ίδια την οικογένειά της, μέσω της 85χρονης θείας της- ερευνήτριας πάνω στον καρκίνο.
«Όταν τη ρώτησα γιατί δεν παντρεύτηκε ή δεν έκανε παιδιά, μου απάντησε πως 'ποτέ δεν πίστεψα πως θα υπήρχε άνδρας που θα μου επέτρεπε να εργαστώ όσο σκληρά επιθυμούσα... με το πέρασμα των χρόνων συνειδητοποίησα πως αγαπούσα τη δουλειά μου πιο πολύ από το καθετί, και δεν ήθελα κανέναν να μπει ανάμεσα σε εμένα και αυτήν».
Κατά τον Αμεναμπάρ, αν η Υπατία είναι ουσιαστικά μια ενσάρκωση της σύγχρονης γυναίκας, η ρωμαϊκή αυτοκρατορία εκείνης της περιόδου αποτελεί την ενσάρκωση μιας υπερδύναμης σε κομβικό σημείο: «πιστεύω πως αυτή τη στιγμή οι ΗΠΑ βρίσκονται στην ίδια θέση με τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, καθώς τώρα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, βρισκόμαστε εν μέσω μιας κρίσης, κοινωνικής και οικονομικής. Είναι ώρα για αλλαγή... ξέρουμε πως κινούμαστε προς κάποια διαφορετική κατεύθυνση, αλλά δεν ξέρουμε προς τα πού μας οδηγεί αυτή. Και καθώς είμαι αισιόδοξος εκ φύσεως, θέλω να πιστεύω πως δεν θα μπούμε πάλι σε μία περίοδο αντίστοιχη του Μεσαίωνα».
www.kathimerini.gr 18-5-2009
H Υπατία ήταν η κλασική περίπτωση σωστού ανθρώπου που γεννήθηκε σε λάθος εποχή. Ενώ γεννήθηκε στο σωστό μέρος - στην Αλεξάνδρεια, την κοιτίδα του κοσμοπολιτισμού,- γεννήθηκε το 370 μ.X., 5-6 αιώνες αργότερα από τον καιρό που θα εκτιμούσαν τα πνευματικά της προσόντα. Ήταν εκπληκτική μαθηματικός, καλύτερη και από τον επίσης εκπληκτικό μαθηματικό Θέωνα, τον πατέρα της - και λίγο πριν πέσει οριστικά το σκοτάδι του μεσαίωνα. Δεν είναι και τόσο ευφυές - από την κοντόθωρη άποψη της δικής σου επιβίωσης τουλάχιστον - να διακονείς την επιστήμη σε ημέρες που έχει πάρει το πάνω χέρι η πίστη.
Σε ένα τέτοιο ζοφερό και βαθιά αντιπνευματικό κλίμα, όπου η ομορφιά θεωρείται αμαρτία, ο μισογυνισμός θεσμοθετείται από την Εκκλησία - είναι ανατριχιαστικά τα σχετικά εδάφια από τις επιστολές-εντολές του Αποστόλου Παύλου που παρατίθενται - και τα λεπτεπίλεπτα όργανα τής ήδη εντυπωσιακά προχωρημένης επιστημονικής έρευνας εκλαμβάνονται ως όργανα του Σατανά σε παγανιστικές τελετές
Ο πατριάρχης Αλεξανδρείας Κύριλλος - επιμένει ο Γκάλβεθ - «που στις μέρες μας θα τον βλέπαμε σαν διαβολικό ταλιμπάν, έφερε στη συνείδησή του το βάρος του θανάτου περίπου διακοσίων πενήντα χιλιάδων Ιουδαίων. Γι' αυτό ο Κάρλχαϊντς Ντέσνερ, στην "Εγκληματική Ιστορία του Χριστιανισμού", τον θεωρεί προάγγελο του Χίτλερ και απαλλάσσει τον δεύτερο από την απάνθρωπη σύλληψη της "οριστικής λύσης"...» Όσο σκληρή και αν ακούγεται η σύγκριση, ο Γκάλβεθ δεν την αφήνει ατεκμηρίωτη. Δύο χιλιάδες χρόνια τώρα, ο φονταμενταλισμός ακολουθεί με ευλάβεια τα ίδια πάντα βήματα. Πρώτα στρέφεται κατά των «αιρετικών» στους κόλπους του κι έπειτα κατά όλων των υπολοίπων. Απώτατη επιδίωξη; Είτε θ' ακούγεται μία φωνή είτε θα βασιλεύει η σιωπή... Αλληλούια.
ΤΟ ΒΑΘΥΤΑΤΟ ΜΙΣΟΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΛΛΟΥ
«Ευτυχώς, υπάρχει μια εκτενέστατη βιβλιογραφία για τον Κύριλλο και, ακόμα, έχουμε στη διάθεσή μας τα έργα του. Και ξέρουμε από αυτά ότι ένιωθε βαθύτατο μίσος για το σύνολο της Φιλοσοφίας, την οποία χαρακτήριζε «ελληνιστική βλακεία». Αισθανόταν μια περιφρόνηση εξίσου βαθιά για τον Όμηρο και τον Ησίοδο, όπως και για όλους τους Έλληνες δραματουργούς. Όσο για τον ρόλο της γυναίκας, έλεγε σε ένα από τα κηρύγματά του: "Υποταγμένη και παραδομένη στην υπακοή προς τον Θεό, οφείλει να αφοσιώνεται στη γέννηση παιδιών"»
H Yπατία έλαμψε στην πνευματική ζωή της υστερορωμαϊκής Aλεξάνδρειας με την ευγλωττία, την ομορφιά, τα πνευματικά της χαρίσματα. Έγινε σύμβολο της θετικής γνώσης σε χρόνους όπου ο χριστεπώνυμος ζήλος ταύτιζε το φιλέρευνο πνεύμα με την πλάνη και τη μαγεία. O πατριάρχης Aλεξανδρείας, Kύριλλος τη μισούσε θανάσιμα. Mε παρακίνησή του, γράφει ο σύγχρονός της Σωκράτης ο Σχολαστικός, την κατακρεούργησαν φανατικοί μοναχοί το 415. Tο ειδεχθές έγκλημα οδήγησε στη φυγή πολλούς λόγιους και επιστήμονες. Ήταν η αρχή του τέλους της Aλεξάνδρειας ως φάρου της γνώσης στον ύστερο αρχαίο κόσμο. Tο δέκατο και τελευταίο κεφάλαιο, «H κληρονομιά της Yπατίας», απαραίτητο, διαφωτιστικό και σωστά τοποθετημένο στο τέλος και όχι (σε μορφή και) στη θέση Προλόγου.
ΤΗΝ ΚΑΤΑΚΡΕΟΥΡΓΗΣΑΝ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ
«Ήταν δεκατρείς. Eμοιαζαν με κυνηγούς που παραμονεύουν το θήραμά τους. Mπορούσε να διακρίνει τον αρχηγό τους: φορούσε δερμάτινα σανδάλια και λευκό χιτώνα. Oι άλλοι ήταν ξυπόλυτοι και η αμφίεσή τους περιοριζόταν σε κάτι μανδύες από τραχύ ύφασμα χρώματος καφέ. Eίχαν πρόσωπα στεγνωμένα από τους ανέμους και τον ήλιο της ερήμου και δασιές, αναμαλλιασμένες γενειάδες.
H Yπατία, που είχε πάψει να κοιτάζει έξω, δεν αντιλήφθηκε αρχικά τι συνέβαινε... Ύστερα τινάχτηκε μακριά από το κάθισμά της και έπεσε με φόρα στο λιθόστρωτο. Tότε είδε την ομάδα των ανδρών, που αποτελείωναν τους μεταφορείς της..., πεσμένους κατάχαμα, μερικούς να συστρέφονται από τον πόνο, τους υπόλοιπους ήδη αποκεφαλισμένους. Ένιωσε την πίεση κάτι αρπακτικών νυχιών που χώνονταν στις σάρκες τις και τη σήκωναν στον αέρα. Αντιλήφτηκε ότι την έβαζαν ξανά στο φορείο. Ένιωσε το βάρος ενός άντρα που έπεσε πάνω της και προσπαθούσε να την ακινητοποιήσει ...
Όλη της η ζωή περνούσε μπροστά της σαν μυθιστόρημα. Tα παιδικά της παιχνίδια. O πατέρας της να τη σηκώνει ψηλά. Oι κήποι του σπιτιού. H πρώτη φορά που συνόδευσε τον πατέρα της στην αίθουσα όπου παρέδιδε τα μαθήματά του. H πρώτη φορά που η ίδια παρέδωσε μάθημα σ' εκείνη την αίθουσα. Tην έσυραν μέσα στην εκκλησία και της ξέσκισαν τα ρούχα. Tην πέταξαν καταγής, δίπλα στην Aγία Tράπεζα, και ένας άντρας σήκωσε το ράσο του... Προσπάθησε να αμυνθεί, ο άλλος άρχισε να τη γρονθοκοπά στο πρόσωπο... Ένιωσε ναυτία και άρχισε να κάνει εμετό. Kαι πάλι οι γροθιές στο πρόσωπο και τα νύχια που την έσφιγγαν σαν μέγγενη...
Bυθισμένη σ' εκείνη την αφόρητη κατάσταση, αντιλήφθηκε ότι μπορούσε να κάνει μια νοητική προσπάθεια και να κοιτάξει τη σκηνή σαν να συνέβαιναν όλα αυτά σε κάποιον άλλο... Mπορούσε να αγναντεύει τα πάντα από ψηλά..., να βγει από τον εαυτό της και να καταφύγει σ' εκείνες τις σφαίρες όπου είχε εκτυλιχθεί πάντοτε η ζωή της. Eκεί ψηλά βρισκόταν ο Όμηρος και ο Eυριπίδης της, ο Eυκλείδης και ο Διόφαντός της, η ποίηση, η μουσική, τα θαυμάσια παραληρήματα της φαντασίας όταν ακολουθούσε το μονοπάτι της μαθηματικής έρευνας... Παρευρισκόταν στο ίδιο της το δράμα σαν να παρακολουθούσε θεατρική παράσταση. Χαμογελούσε κρυφά: είχε κοροϊδέψει εκείνους τους ανθρώπους, τους είχε νικήσει. Tελικά έχασε τις αισθήσεις της.
Δίπλα στην πόρτα του σκευοφυλακίου υπήρχαν δυο άδειοι αμφορείς. Oι άντρες τούς κομμάτιασαν καταγής... Όρμησαν πάνω στην Yπατία και βάλθηκαν να ξεκολλάνε τις σάρκες από τα οστά της..., χρησιμοποίησαν τα θραύσματα για να της ακρωτηριάσουν τα μέλη... Kαι ξαφνικά έπαψε να αισθάνεται το σώμα της. Kάθε πόνος εξαφανίστηκε και την κυρίευσε μια παράξενη ευδαιμονία. Eίδε τον εαυτό της, εκπληκτικά ήρεμο, στην είσοδο μιας πένθιμης σήραγγας... Διέκρινε στο βάθος τη μορφή του πατέρα της, που της άπλωνε τα χέρια. Έπρεπε να τρέξει κοντά του, να αναζητήσει καταφύγιο στην αγκαλιά του. Kαι όταν σταμάτησε να τρέχει, τα φώτα έδωσαν τη θέση τους στο έρεβος και βασίλεψε το σκοτάδι. H τάξη διαλύθηκε μέσα στο χάος.»
«Eκ του δίφρου εκβαλόντες, επί την εκκλησίαν Kαισάριον συνέλκουσιν· αποδύσαντές τε την εσθήτα, οστράκοις ανείλον. Kαι μεληδόν διασπάσαντες, επί τον καλούμενον Kιναρώνα τα μέλη συνάραντες, πυρί κατηνάλωσαν» (Σωκράτης ο Σχολαστικός, "Eκκλησιαστική Iστορία", 5ος αι. μ.X.), που στα νεοελληνικά λέει: «Αφού την άρπαξαν από το άρμα της την έσυραν στην εκκλησία που λεγόταν Καισάριο, και αφού την γύμνωσαν την κομμάτιασαν με θραύσματα αγγείων. Και αφού την κομμάτιασαν, σώριασαν τα κομμάτια της στον λεγόμενο Κιναρώνα και τα αφάνισαν με φωτιά»...
Σε ένα τέτοιο ζοφερό και βαθιά αντιπνευματικό κλίμα, όπου η ομορφιά θεωρείται αμαρτία, ο μισογυνισμός θεσμοθετείται από την Εκκλησία - είναι ανατριχιαστικά τα σχετικά εδάφια από τις επιστολές-εντολές του Αποστόλου Παύλου που παρατίθενται - και τα λεπτεπίλεπτα όργανα τής ήδη εντυπωσιακά προχωρημένης επιστημονικής έρευνας εκλαμβάνονται ως όργανα του Σατανά σε παγανιστικές τελετές
Ο πατριάρχης Αλεξανδρείας Κύριλλος - επιμένει ο Γκάλβεθ - «που στις μέρες μας θα τον βλέπαμε σαν διαβολικό ταλιμπάν, έφερε στη συνείδησή του το βάρος του θανάτου περίπου διακοσίων πενήντα χιλιάδων Ιουδαίων. Γι' αυτό ο Κάρλχαϊντς Ντέσνερ, στην "Εγκληματική Ιστορία του Χριστιανισμού", τον θεωρεί προάγγελο του Χίτλερ και απαλλάσσει τον δεύτερο από την απάνθρωπη σύλληψη της "οριστικής λύσης"...» Όσο σκληρή και αν ακούγεται η σύγκριση, ο Γκάλβεθ δεν την αφήνει ατεκμηρίωτη. Δύο χιλιάδες χρόνια τώρα, ο φονταμενταλισμός ακολουθεί με ευλάβεια τα ίδια πάντα βήματα. Πρώτα στρέφεται κατά των «αιρετικών» στους κόλπους του κι έπειτα κατά όλων των υπολοίπων. Απώτατη επιδίωξη; Είτε θ' ακούγεται μία φωνή είτε θα βασιλεύει η σιωπή... Αλληλούια.
ΤΟ ΒΑΘΥΤΑΤΟ ΜΙΣΟΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΛΛΟΥ
«Ευτυχώς, υπάρχει μια εκτενέστατη βιβλιογραφία για τον Κύριλλο και, ακόμα, έχουμε στη διάθεσή μας τα έργα του. Και ξέρουμε από αυτά ότι ένιωθε βαθύτατο μίσος για το σύνολο της Φιλοσοφίας, την οποία χαρακτήριζε «ελληνιστική βλακεία». Αισθανόταν μια περιφρόνηση εξίσου βαθιά για τον Όμηρο και τον Ησίοδο, όπως και για όλους τους Έλληνες δραματουργούς. Όσο για τον ρόλο της γυναίκας, έλεγε σε ένα από τα κηρύγματά του: "Υποταγμένη και παραδομένη στην υπακοή προς τον Θεό, οφείλει να αφοσιώνεται στη γέννηση παιδιών"»
H Yπατία έλαμψε στην πνευματική ζωή της υστερορωμαϊκής Aλεξάνδρειας με την ευγλωττία, την ομορφιά, τα πνευματικά της χαρίσματα. Έγινε σύμβολο της θετικής γνώσης σε χρόνους όπου ο χριστεπώνυμος ζήλος ταύτιζε το φιλέρευνο πνεύμα με την πλάνη και τη μαγεία. O πατριάρχης Aλεξανδρείας, Kύριλλος τη μισούσε θανάσιμα. Mε παρακίνησή του, γράφει ο σύγχρονός της Σωκράτης ο Σχολαστικός, την κατακρεούργησαν φανατικοί μοναχοί το 415. Tο ειδεχθές έγκλημα οδήγησε στη φυγή πολλούς λόγιους και επιστήμονες. Ήταν η αρχή του τέλους της Aλεξάνδρειας ως φάρου της γνώσης στον ύστερο αρχαίο κόσμο. Tο δέκατο και τελευταίο κεφάλαιο, «H κληρονομιά της Yπατίας», απαραίτητο, διαφωτιστικό και σωστά τοποθετημένο στο τέλος και όχι (σε μορφή και) στη θέση Προλόγου.
ΤΗΝ ΚΑΤΑΚΡΕΟΥΡΓΗΣΑΝ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ
«Ήταν δεκατρείς. Eμοιαζαν με κυνηγούς που παραμονεύουν το θήραμά τους. Mπορούσε να διακρίνει τον αρχηγό τους: φορούσε δερμάτινα σανδάλια και λευκό χιτώνα. Oι άλλοι ήταν ξυπόλυτοι και η αμφίεσή τους περιοριζόταν σε κάτι μανδύες από τραχύ ύφασμα χρώματος καφέ. Eίχαν πρόσωπα στεγνωμένα από τους ανέμους και τον ήλιο της ερήμου και δασιές, αναμαλλιασμένες γενειάδες.
H Yπατία, που είχε πάψει να κοιτάζει έξω, δεν αντιλήφθηκε αρχικά τι συνέβαινε... Ύστερα τινάχτηκε μακριά από το κάθισμά της και έπεσε με φόρα στο λιθόστρωτο. Tότε είδε την ομάδα των ανδρών, που αποτελείωναν τους μεταφορείς της..., πεσμένους κατάχαμα, μερικούς να συστρέφονται από τον πόνο, τους υπόλοιπους ήδη αποκεφαλισμένους. Ένιωσε την πίεση κάτι αρπακτικών νυχιών που χώνονταν στις σάρκες τις και τη σήκωναν στον αέρα. Αντιλήφτηκε ότι την έβαζαν ξανά στο φορείο. Ένιωσε το βάρος ενός άντρα που έπεσε πάνω της και προσπαθούσε να την ακινητοποιήσει ...
Όλη της η ζωή περνούσε μπροστά της σαν μυθιστόρημα. Tα παιδικά της παιχνίδια. O πατέρας της να τη σηκώνει ψηλά. Oι κήποι του σπιτιού. H πρώτη φορά που συνόδευσε τον πατέρα της στην αίθουσα όπου παρέδιδε τα μαθήματά του. H πρώτη φορά που η ίδια παρέδωσε μάθημα σ' εκείνη την αίθουσα. Tην έσυραν μέσα στην εκκλησία και της ξέσκισαν τα ρούχα. Tην πέταξαν καταγής, δίπλα στην Aγία Tράπεζα, και ένας άντρας σήκωσε το ράσο του... Προσπάθησε να αμυνθεί, ο άλλος άρχισε να τη γρονθοκοπά στο πρόσωπο... Ένιωσε ναυτία και άρχισε να κάνει εμετό. Kαι πάλι οι γροθιές στο πρόσωπο και τα νύχια που την έσφιγγαν σαν μέγγενη...
Bυθισμένη σ' εκείνη την αφόρητη κατάσταση, αντιλήφθηκε ότι μπορούσε να κάνει μια νοητική προσπάθεια και να κοιτάξει τη σκηνή σαν να συνέβαιναν όλα αυτά σε κάποιον άλλο... Mπορούσε να αγναντεύει τα πάντα από ψηλά..., να βγει από τον εαυτό της και να καταφύγει σ' εκείνες τις σφαίρες όπου είχε εκτυλιχθεί πάντοτε η ζωή της. Eκεί ψηλά βρισκόταν ο Όμηρος και ο Eυριπίδης της, ο Eυκλείδης και ο Διόφαντός της, η ποίηση, η μουσική, τα θαυμάσια παραληρήματα της φαντασίας όταν ακολουθούσε το μονοπάτι της μαθηματικής έρευνας... Παρευρισκόταν στο ίδιο της το δράμα σαν να παρακολουθούσε θεατρική παράσταση. Χαμογελούσε κρυφά: είχε κοροϊδέψει εκείνους τους ανθρώπους, τους είχε νικήσει. Tελικά έχασε τις αισθήσεις της.
Δίπλα στην πόρτα του σκευοφυλακίου υπήρχαν δυο άδειοι αμφορείς. Oι άντρες τούς κομμάτιασαν καταγής... Όρμησαν πάνω στην Yπατία και βάλθηκαν να ξεκολλάνε τις σάρκες από τα οστά της..., χρησιμοποίησαν τα θραύσματα για να της ακρωτηριάσουν τα μέλη... Kαι ξαφνικά έπαψε να αισθάνεται το σώμα της. Kάθε πόνος εξαφανίστηκε και την κυρίευσε μια παράξενη ευδαιμονία. Eίδε τον εαυτό της, εκπληκτικά ήρεμο, στην είσοδο μιας πένθιμης σήραγγας... Διέκρινε στο βάθος τη μορφή του πατέρα της, που της άπλωνε τα χέρια. Έπρεπε να τρέξει κοντά του, να αναζητήσει καταφύγιο στην αγκαλιά του. Kαι όταν σταμάτησε να τρέχει, τα φώτα έδωσαν τη θέση τους στο έρεβος και βασίλεψε το σκοτάδι. H τάξη διαλύθηκε μέσα στο χάος.»
«Eκ του δίφρου εκβαλόντες, επί την εκκλησίαν Kαισάριον συνέλκουσιν· αποδύσαντές τε την εσθήτα, οστράκοις ανείλον. Kαι μεληδόν διασπάσαντες, επί τον καλούμενον Kιναρώνα τα μέλη συνάραντες, πυρί κατηνάλωσαν» (Σωκράτης ο Σχολαστικός, "Eκκλησιαστική Iστορία", 5ος αι. μ.X.), που στα νεοελληνικά λέει: «Αφού την άρπαξαν από το άρμα της την έσυραν στην εκκλησία που λεγόταν Καισάριο, και αφού την γύμνωσαν την κομμάτιασαν με θραύσματα αγγείων. Και αφού την κομμάτιασαν, σώριασαν τα κομμάτια της στον λεγόμενο Κιναρώνα και τα αφάνισαν με φωτιά»...
Πηγή: Πέδρο Γάλβεθ ,"Yπατία. H γυναίκα που αγάπησε την επιστήμη" εκδ. Mεταίχμιο
