Ο Σίσυφος ήταν από τους πιο ονομαστούς παλιούς ήρωες, γιός
του Αιόλου, είχε χτίσει την Εφύρα –τη σημερινή Κόρινθο- όπου είχε γίνει και
βασιλιάς της. Δεν ήταν η παλικαριά που τον είχε κάνει ξακουστό, γιατί δεν είχε
κάνει ατομικούς άθλους ούτε πήρε μέρος σε εκστρατείες. Τη φήμη του τη
χρωστούσε στη μεγάλη του εξυπνάδα και στην πονηριά του. Κατέστρωνε
πανούργα σχέδια σε βάρος θεών. Ακόμη και το θάνατο μαζί με τους θεούς του Κάτω
Κόσμου ξεγέλασε τον καιρό που κινδύνεψε να πεθάνει πριν της ώρας του.
Όταν λοιπόν, κάποτε ο Δίας έκλεψε την Αίγινα την κόρη του
ποταμού Ασωπού, ο Σίσυφος τον είδε από το παλάτι του. Σε λίγο έφτασε ο Ασωπός
γυρεύοντας τη χαμένη του κόρη, και ο Σίσυφος του μαρτύρησε ότι ο κλέφτης της
θυγατέρας του ήτανε ο Δίας, ο οποίος για να τον εκδικηθεί παρακάλεσε τον αδελφό
του τον Πλούτωνα να στείλει τον Θάνατο να πάρει τον καταδότη στον Κάτω Κόσμο,
εκείνος όμως κατάφερε να τον ξεγελάσει και να τον αλυσοδέσει.
Από την ώρα που ο Θάνατος βρέθηκε δεμένος, ακολούθησαν
χρόνια που κανείς πια δεν πέθαινε και η Γη άρχισε να στενάζει κάτω από το βάρος
των πολλών ανθρώπων. Στο τέλος κατέβηκε ο Άρης, σταλμένος από το Δία και
ελευθέρωσε τον Θάνατο. Του Θανάτου η πρώτη δουλειά τώρα ήτανε να αρπάξει τον
Σίσυφο και να τον παραδώσει στους Θεούς του Κάτω Κόσμου. Ο πανούργος βασιλιάς
Σίσυφος όμως δεν ήθελε να παραδεχτεί την ήττα του και πριν πεθάνει, έδωσε
εντολή στη γυναίκα του να μην του προσφέρει καμία από τις καθιερωμένες για τους
νεκρούς θυσίες.
Έτσι νεκρός πια, μια μέρα ο Σίσυφος παρουσιάζεται στη
βασίλισσα του Άδη, την Περσεφόνη και της λέει θυμωμένος τάχα.. ‘Δώσε μου λίγες
μέρες άδεια να ανέβω στη γη για να τιμωρήσω τη γυναίκα μου. Ακόμη καλά-καλά δεν
πέθανα και με ξέχασε! Ακούς εκεί να μην κάνει καμία από τις προσφορές που μου
ανήκουν! Και δεν είμαι εγώ μόνον ο αδικημένος, είστε κι εσείς που χάνετε το
μερίδιό σας από τις προσφορές. Η Περσεφόνη ξεγελιέται και τον αφήνει να γυρίσει
στο φως του ήλιου. Από τότε κατάφερε να μείνει στον Απάνω Κόσμο. Ο Θάνατος θα
το συλλογιόταν πολύ να ξανάρθει, μήπως του κάνει πάλι καμία άσχημη δουλειά ο
Σίσυφος!
Πως και πότε βρέθηκε οριστικά στον Άδη –οπωσδήποτε σε βαθιά
γεράματα- κανείς δεν ήξερε να πει. Τον είχαν θάψει στον Ισθμό, αν και λίγοι
ήταν οι σύγχρονοί του Εφυραίοι (Κορίνθιοι) που γνώριζαν που ακριβώς βρισκόταν ο
τάφος του. Στον Κάτω Κόσμο όμως τον περίμεναν μεγάλα μαρτύρια, όχι τόσο γιατί
είχε εξαπατήσει τους Κάτω Θεούς, όσο γιατί ο Δίας δεν ξεχνούσε πως ο Σίσυφος
είχε ανακατευτεί στις ερωτικές του υποθέσεις. Για όποιο όμως από τα ανομήματά
του και να πλήρωνε, βρέθηκε καταδικασμένος στον Άδη να ανεβάζει, σπρώχνοντας με
χέρια και με πόδια, λουσμένος στον ιδρώτα και πνιγμένος στη σκόνη, έναν πελώριο
βράχο σ’ ένα απότομα ύψωμα, μόλις όμως κόντευε να τον φτάσει στην κορυφή, ο
βράχος του ξέφευγε και κατρακυλούσε πίσω ως κάτω. Ο Σίσυφος ξανάρχιζε τον
αγώνα, χωρίς να παίρνει ποτέ τέλος το μαρτύριό του!
Για την πονηριά του Σίσυφου έχει να λέει ο κόσμος όλος! Ο
Όμηρος, ο Πίνδαρος, ο Θέογνις, ο Αριστοφάνης, ο Αισχύλος και πολλοί άλλοι τον
παρουσιάζουν ως πρότυπο εξυπνάδας και προνοητικότητας. Το όνομά του
προελληνικό, το ετυμολογούν από το σι(=θεός) και συφός(=σοφός), ώστε Σίσυφος=
θεόσοφος.
Στο ομώνυμο δοκίμιό του, ο συγγραφέας και
στοχαστής Albert Camus χρησιμοποίησε τον παραπάνω μύθο προκειμένου να
μιλήσει για την παράλογη καθημερινότητα του ανθρώπου. Όπως αναφέρει, το
μαρτύριο του Σίσυφου γίνεται πιο τραγικό γιατί ο ήρωας έχει συνείδηση του
μαρτυρίου του και στηρίζεται στην ελπίδα ότι μπορεί την επόμενη φορά να τα
καταφέρει… αλλά κάθε φορά βιώνει ξανά τον πόνο της ματαίωσης. Υποστηρίζει ότι
γεύεται για μία μόνο στιγμή την ελευθερία. Εκείνη τη μοναδική στιγμή που
τελειώνει το σπρώξιμο του βράχου πριν ακόμη ξεκινήσει πάλι από την αρχή.
Τα κύρια χαρακτηριστικά σημεία του μύθου είναι ο φαύλος
κύκλος της επαναλαμβανόμενης τιμωρίας του και ο ουσιαστικός λόγος της. Το
επίπονο, συνεχές, επαναλαμβανόμενο ανέβασμα του βράχου στην κορυφή και το
ακόλουθο κατρακύλισμα. Ο λόγος της τιμωρίας του είναι η προδοσία των θεών και
ειδικότερα η κατάλυση του θανάτου, όχι μόνον για τον εαυτό του μα και για
ολόκληρη την ανθρωπότητα, κάτι που οι ζηλόφθονοι θεοί το απαγόρευαν ρητά, το
θεωρούσαν ‘ύβρη’ και το τιμωρούσαν με βασανισμούς. Επειδή ο Σίσυφος βρήκε τον
τρόπο να ξεγελάσει τους θεούς κατορθώνοντας δύο φορές να νικήσει τον θάνατο, να
κάνει πραγματικότητα ένα από τα πιο ουτοπικά όνειρα της ανθρωπότητας οι θεοί
του επέβαλαν την πιο τρομερή καταδίκη. Δεν υπάρχει χειρότερο πράγμα στον κόσμο
από το να αναγκαζόμαστε να επαναλαμβάνουμε για πάντα μια πράξη μάταιη και
ανέλπιδη. Είναι παράλογο να κάνουμε προσπάθειες που δεν έχουν νόημα,
που το τέλος τους θα είναι πάλι η ίδια αρχή. Είναι τραγικό όταν συνειδητοποιούμε
αυτές τις άσκοπες προσπάθειες και ενέργειές μας. Είναι βέβαιο ότι θα
μας οδηγήσουν στην ματαιότητα και την κατάθλιψη.
Νοιώθω την ανάγκη να εκφράσω τον προβληματισμό μου
παρακολουθώντας τους Σίσυφους που κυκλοφορούν ανάμεσά μας. Αυτούς που
αδιαμαρτύρητα σηκώνουν τους δικούς τους βράχους υπομένοντας καρτερικά το
μαρτύριο της δικής τους αποτυχίας, στον φαύλο κύκλο που επαναλαμβάνουν
βασανιστικά γνωρίζοντας ότι δε μπορούν να ξεφύγουν από τη μοίρα τους. Όσο πιο
πολύ συνειδητοποιούν την κατάστασή τους, τόσο περισσότερο δένονται, γίνονται
ένα, με το πρόβλημά τους δηλαδή με το βράχο τους! Οι σημερινοί ‘Σίσυφοι’ που
αποφάσισαν να υπομείνουν την τιμωρία τους για να υποστηρίξουν τις παρελθοντικές
τους επιλογές αυτοκαταστρέφονται! Ας ξεφύγουμε από το μαρτύριο του Σίσυφου…
πληρώσαμε για τις επιλογές μας, εξαγνιστήκαμε! Ας πάψουμε να
προσπαθούμε για ότι φαντάζει μάταιο, γιατί η ίδια η ζωή δεν είναι μάταιη, έχει
νόημα! Ας αναζητήσουμε το σκοπό της ύπαρξής μας. Ο καθένας από εμάς
δίνει μόνος του το νόημα της ζωής του, σταματώντας την παράλογη επανάληψη,
καθορίζοντας μόνος του τη μοίρα του. Από τη γέννησή μας μαθαίνουμε να σηκώνουμε
πέτρες, κοτρόνες, βράχους. Είναι η άσκηση που μας βοηθάει να αναπτυσσόμαστε
πνευματικά αναγνωρίζοντας κάθε φορά το βράχο μας που ποτέ δεν έχει τον ίδιο όγκο
ή το ίδιο βάρος γιατί και αυτός αλλάζει ανάλογα με την εξέλιξή μας.
