Ουάσινγκτον
Τα έντομα προσελκύονται από τα λουλούδια για να τρυγήσουν το
νέκταρ τους – και να μεταδώσουν τη γύρη τους, εξασφαλίζοντας έτσι αμοιβαία την
πολυπόθητη διαιώνιση του κάθε είδους – με διάφορα «σήματα»: οπτικά, όπως τα
χρώματα, τα σχήματα και τα μοτίβα των πετάλων τους ή οσφρητικά, όπως οι
πτητικές ενώσεις που εκλύουν.
Τώρα βρετανοί ερευνητές ανακάλυψαν ένα νέο «μέσο» σε αυτή την επικοινωνία. Διαπίστωσαν ότι τα άνθη στέλνουν μέσω ηλεκτρικών πεδίων στους βομβίνους λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με το πόσο νέκταρ διαθέτουν προκειμένου να τους ενημερώσουν αν αξίζει τον κόπο να τα «επισκεφθούν» ή όχι για την εξασφάλιση του γεύματός τους.
Θετικά και αρνητικά φορτία
Η όλη ιδέα ξεκίνησε από μια «φυσική» διαπίστωση – το γεγονός ότι τα έντομα όταν πετούν στον αέρα έχουν θετικό φορτίο ενώ τα λουλούδια, τα οποία είναι «γειωμένα» στο έδαφος, έχουν αρνητικό φορτίο. Οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ σκέφτηκαν να μελετήσουν αν τα έντομα αντιλαμβάνονται με κάποιον τρόπο αυτή τη διαφορά φορτίων και αν τη χρησιμοποιούν στην αναζήτηση της τροφής τους.
Για να το κάνουν επέλεξαν τους βομβίνους (Bombus terrestris), τριχωτά έντομα που συγγενεύουν με τις μέλισσες. Οι ερευνητές δημιούργησαν τεχνητά λουλούδια – συγκεκριμένα πετούνιες – «γεμίζοντας» κάποια από αυτά με ζάχαρη και άλλα με κινίνη, ουσία η οποία είναι διατροφικά αδιάφορη για τους βομβίνους. Όταν εξαπέλυσαν τα έντομα επάνω από τα ψεύτικα λουλούδια, είδαν ότι αυτά τα επισκέπτονταν για να βρουν τροφή επιλέγοντάς τα με τυχαία τρόπο.
Στη συνέχεια οι ερευνητές έδωσαν στα λουλούδια που περιείχαν ζάχαρη ένα αρνητικό φορτίο 30 Volt (όσο παρατηρείται ότι έχει συνήθως ένα αληθινό άνθος ύψους 30 εκατοστών). Διαπίστωσαν ότι οι βομβίνοι επισκέπτονταν τα φορτισμένα τεχνητά λουλούδια κατά 81% συχνότερα. Όταν η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος διακόπηκε τα έντομα επανήλθαν στην τυχαία επιλογή των λουλουδιών, γεγονός το οποίο σήμαινε ότι ήταν σε θέση να «αισθανθούν» τα ηλεκτρικά πεδία.
Σε επόμενο πείραμα, αλλάζοντας τα σχήματα των ηλεκτρικών πεδίων των τεχνητών λουλουδιών, οι ειδικοί είδαν ότι οι βομβίνοι έδειχναν μια προτίμηση κατά 70% προς τα πεδία που αποτελούνταν από ομόκεντρους κύκλους, κάτι το οποίο υποδηλώνει ότι και το σχήμα αποτελεί ένα είδος «σήματος» στην επικοινωνία μεταξύ εντόμων και ανθέων.
Σύνθετα σήματα
Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν ακόμη ποιες ακριβώς πληροφορίες μεταδίδει ένα λουλούδι σε ένα έντομο μέσω του ηλεκτρικού πεδίου του, θεωρούν όμως ότι τα ηλεκτρικά σήματα ενισχύουν, με έναν γρήγορο και πιο «εκλεπτυσμένο» τρόπο, τις πληροφορίες που μεταδίδονται μέσω των οπτικών (όπως το χρώμα ή το σχήμα) και των οσφρητικών (όπως οι πτητικές ενώσεις) ερεθισμάτων.
Με άλλα λόγια, όπως τονίζουν, πιστεύουν ότι τα λουλούδια επιστρατεύουν μια μέθοδο παρόμοια με εκείνη των τηλεοπτικών διαφημιστικών σποτ, τα οποία χρησιμοποιούν ένα μείγμα οπτικών και ακουστικών σημάτων για να περάσουν καλύτερα το μήνυμά τους. «Ο ηλεκτρισμός αποτελεί για αυτά μια αίσθηση» επεσήμανε ο Ντάνιελ Ρόμπερτ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ και επικεφαλής της μελέτης που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση Science.
Σε αυτή τη «διαφημιστική καμπάνια» και τον πόλεμο του ανταγωνισμού, τα λουλούδια είναι πάντως απολύτως ειλικρινή – οι πληροφορίες που μεταδίδουν είναι σαφείς και αντιστοιχούν απόλυτα στην πραγματικότητα. Όταν ένα έντομο τρυγήσει το νέκταρ τους, το ηλεκτρικό φορτίο τους μειώνεται, στέλνοντας σήμα ότι η τροφή που διαθέτουν είναι – προς το παρόν – περιορισμένη. «Το τελευταίο πράγμα που θέλει ένα λουλούδι είναι να πει ψέματα σε ένα έντομο» λέει ο καθηγητής Ρόμπερτ. «Ο ηλεκτρισμός είναι ένας τρόπος να μεταδώσει σήματα πολύ γρήγορα: “Έχω τέλεια όψη, μυρίζω ωραία, τα ηλεκτρικά μου όμως δεν είναι όπως πρέπει, περάστε αργότερα”».
Όλα αυτά, υπογραμμίζει ο ειδικός, δεν γίνονται βεβαίως εσκεμμένα εφόσον, όπως τονίζει, «είναι απλώς ζήτημα ατμοσφαιρικής φυσικής». Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι οι βομβίνοι αισθάνονται τα ηλεκτρικά φορτία στις τρίχες τους κατά τον ίδιο τρόπο που εμείς νιώθουμε τα μαλλιά μας να «ηλεκτρίζονται» αν πλησιάσουμε πολύ μια οθόνη τηλεόρασης. Αν αποδειχθεί ότι διαθέτουν μια «πραγματική» ηλεκτρική αίσθηση πέραν της απλής ατμοσφαιρικής φυσικής, θα είναι τα πρώτα ζώα που ανακαλύπτουμε ότι μπορούν να ανιχνεύουν ηλεκτρικά σήματα στον αέρα – η ικανότητα αυτή έχει εντοπισθεί ως τώρα σε ζώα μόνο μέσα στο νερό ή σε υγρά περιβάλλοντα.
Ο καθηγητής Ρόμπερτ θεωρεί πάντως ότι οι βομβίνοι δεν είναι τα μόνα έντομα που επικοινωνούν με τα λουλούδια μέσω των ηλεκτρικών πεδίων και οι επόμενες έρευνές του θα εστιάσουν και σε αυτόν τον τομέα.
Βήμα Scienc
Τώρα βρετανοί ερευνητές ανακάλυψαν ένα νέο «μέσο» σε αυτή την επικοινωνία. Διαπίστωσαν ότι τα άνθη στέλνουν μέσω ηλεκτρικών πεδίων στους βομβίνους λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με το πόσο νέκταρ διαθέτουν προκειμένου να τους ενημερώσουν αν αξίζει τον κόπο να τα «επισκεφθούν» ή όχι για την εξασφάλιση του γεύματός τους.
Θετικά και αρνητικά φορτία
Η όλη ιδέα ξεκίνησε από μια «φυσική» διαπίστωση – το γεγονός ότι τα έντομα όταν πετούν στον αέρα έχουν θετικό φορτίο ενώ τα λουλούδια, τα οποία είναι «γειωμένα» στο έδαφος, έχουν αρνητικό φορτίο. Οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ σκέφτηκαν να μελετήσουν αν τα έντομα αντιλαμβάνονται με κάποιον τρόπο αυτή τη διαφορά φορτίων και αν τη χρησιμοποιούν στην αναζήτηση της τροφής τους.
Για να το κάνουν επέλεξαν τους βομβίνους (Bombus terrestris), τριχωτά έντομα που συγγενεύουν με τις μέλισσες. Οι ερευνητές δημιούργησαν τεχνητά λουλούδια – συγκεκριμένα πετούνιες – «γεμίζοντας» κάποια από αυτά με ζάχαρη και άλλα με κινίνη, ουσία η οποία είναι διατροφικά αδιάφορη για τους βομβίνους. Όταν εξαπέλυσαν τα έντομα επάνω από τα ψεύτικα λουλούδια, είδαν ότι αυτά τα επισκέπτονταν για να βρουν τροφή επιλέγοντάς τα με τυχαία τρόπο.
Στη συνέχεια οι ερευνητές έδωσαν στα λουλούδια που περιείχαν ζάχαρη ένα αρνητικό φορτίο 30 Volt (όσο παρατηρείται ότι έχει συνήθως ένα αληθινό άνθος ύψους 30 εκατοστών). Διαπίστωσαν ότι οι βομβίνοι επισκέπτονταν τα φορτισμένα τεχνητά λουλούδια κατά 81% συχνότερα. Όταν η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος διακόπηκε τα έντομα επανήλθαν στην τυχαία επιλογή των λουλουδιών, γεγονός το οποίο σήμαινε ότι ήταν σε θέση να «αισθανθούν» τα ηλεκτρικά πεδία.
Σε επόμενο πείραμα, αλλάζοντας τα σχήματα των ηλεκτρικών πεδίων των τεχνητών λουλουδιών, οι ειδικοί είδαν ότι οι βομβίνοι έδειχναν μια προτίμηση κατά 70% προς τα πεδία που αποτελούνταν από ομόκεντρους κύκλους, κάτι το οποίο υποδηλώνει ότι και το σχήμα αποτελεί ένα είδος «σήματος» στην επικοινωνία μεταξύ εντόμων και ανθέων.
Σύνθετα σήματα
Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν ακόμη ποιες ακριβώς πληροφορίες μεταδίδει ένα λουλούδι σε ένα έντομο μέσω του ηλεκτρικού πεδίου του, θεωρούν όμως ότι τα ηλεκτρικά σήματα ενισχύουν, με έναν γρήγορο και πιο «εκλεπτυσμένο» τρόπο, τις πληροφορίες που μεταδίδονται μέσω των οπτικών (όπως το χρώμα ή το σχήμα) και των οσφρητικών (όπως οι πτητικές ενώσεις) ερεθισμάτων.
Με άλλα λόγια, όπως τονίζουν, πιστεύουν ότι τα λουλούδια επιστρατεύουν μια μέθοδο παρόμοια με εκείνη των τηλεοπτικών διαφημιστικών σποτ, τα οποία χρησιμοποιούν ένα μείγμα οπτικών και ακουστικών σημάτων για να περάσουν καλύτερα το μήνυμά τους. «Ο ηλεκτρισμός αποτελεί για αυτά μια αίσθηση» επεσήμανε ο Ντάνιελ Ρόμπερτ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ και επικεφαλής της μελέτης που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση Science.
Σε αυτή τη «διαφημιστική καμπάνια» και τον πόλεμο του ανταγωνισμού, τα λουλούδια είναι πάντως απολύτως ειλικρινή – οι πληροφορίες που μεταδίδουν είναι σαφείς και αντιστοιχούν απόλυτα στην πραγματικότητα. Όταν ένα έντομο τρυγήσει το νέκταρ τους, το ηλεκτρικό φορτίο τους μειώνεται, στέλνοντας σήμα ότι η τροφή που διαθέτουν είναι – προς το παρόν – περιορισμένη. «Το τελευταίο πράγμα που θέλει ένα λουλούδι είναι να πει ψέματα σε ένα έντομο» λέει ο καθηγητής Ρόμπερτ. «Ο ηλεκτρισμός είναι ένας τρόπος να μεταδώσει σήματα πολύ γρήγορα: “Έχω τέλεια όψη, μυρίζω ωραία, τα ηλεκτρικά μου όμως δεν είναι όπως πρέπει, περάστε αργότερα”».
Όλα αυτά, υπογραμμίζει ο ειδικός, δεν γίνονται βεβαίως εσκεμμένα εφόσον, όπως τονίζει, «είναι απλώς ζήτημα ατμοσφαιρικής φυσικής». Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι οι βομβίνοι αισθάνονται τα ηλεκτρικά φορτία στις τρίχες τους κατά τον ίδιο τρόπο που εμείς νιώθουμε τα μαλλιά μας να «ηλεκτρίζονται» αν πλησιάσουμε πολύ μια οθόνη τηλεόρασης. Αν αποδειχθεί ότι διαθέτουν μια «πραγματική» ηλεκτρική αίσθηση πέραν της απλής ατμοσφαιρικής φυσικής, θα είναι τα πρώτα ζώα που ανακαλύπτουμε ότι μπορούν να ανιχνεύουν ηλεκτρικά σήματα στον αέρα – η ικανότητα αυτή έχει εντοπισθεί ως τώρα σε ζώα μόνο μέσα στο νερό ή σε υγρά περιβάλλοντα.
Ο καθηγητής Ρόμπερτ θεωρεί πάντως ότι οι βομβίνοι δεν είναι τα μόνα έντομα που επικοινωνούν με τα λουλούδια μέσω των ηλεκτρικών πεδίων και οι επόμενες έρευνές του θα εστιάσουν και σε αυτόν τον τομέα.
Βήμα Scienc
Newsroom ΔΟΛ
