Το πνευματικό Εγώ είναι χαρακτηριστικό αρκετών ανθρώπων που ασχολούνται με θέματα αυτογνωσίας, ψυχολογίας ή πνευματικότητας. Είναι το Εγώ που λέει "αφού ασχολούμαι μ' αυτά τα θέματα και δουλεύω με τον εαυτό μου, είμαι ξεχωριστός και καλύτερος από τους άλλους".
Το πνευματικό Εγώ είναι ίσως πιο "ύπουλο" και πιο δυσδιάκριτο από τα άλλα Εγώ που αφορούν την κατοχή αντικειμένων ή την εξωτερική εμφάνιση. Μπορεί να μετατραπεί σε βασικό κριτή των πάντων: "οι άλλοι είναι πιο ασυνείδητοι από εμένα", "εγώ γνωρίζω την αλήθεια και οι άλλοι είναι λάθος", "οι άνθρωποι κοιμούνται όρθιοι". Όλα αυτά αποτελούν εκφράσεις του πνευματικού Εγώ, το οποίο δεν είναι τίποτα περισσότερο από την ίδια αίσθηση ανεπάρκειας που ωθεί κάποιον να αναζητήσει την αξία του στην εξωτερική του εμφάνιση ή στην απόκτηση υλικών αγαθών.
Σύμφωνα με τον Ινδό δάσκαλο Ραμάνα Μαχάρσι, ένα είναι το κριτήριο της πνευματικής προόδου: το κατά πόσο έχει μειωθεί η δραστηριότητα του νου, δηλαδή η παραγωγή σκέψεων. Τίποτε άλλο δεν δηλώνει την ανάπτυξη της συνειδητότητας. Γίνεσαι πιο συνειδητός όταν ζεις στο εδώ και τώρα, χωρίς να κρίνεις αυτά που εμφανίζονται μέσα σου.
Ο άνθρωπος που έχει υπερβεί πραγματικά την ταύτιση με τον νου του και έχει ξεπεράσει τα όποια αισθήματα ανεπάρκειας, κρατάει μια στάση δεκτικότητας και μη αντίδρασης απέναντι στους άλλους. Δεν νιώθει την ανάγκη να συγκρίνεται ή να κρίνει, ούτε να ταξινομεί τους ανθρώπους σε συνειδητούς και ασυνείδητους. Απλά τους παρατηρεί έτσι όπως είναι, με κατανόηση και αποδοχή. Δεν αποκλείεται σε σπάνιες στιγμές να αντιδράσει απέναντι σε μια αδικία ή μια πράξη βίας, αλλά η αντίδρασή του δεν θα εμπεριέχει προσωπικό όφελος ή ιδιοτέλεια. Αν είχε ένα μότο, αυτό θα μπορούσε να είναι το επικούρειο "λάθε βιώσας", δηλαδή ζήσε όσο πιο διακριτικά γίνεται, χωρίς να επιζητάς την αναγνώριση, χωρίς να ξεχωρίζεις και χωρίς να ψάχνεις για επιβεβαιώσεις.
Επίσης, το να προσπαθεί κάποιος να μιμηθεί έναν σοφό ή έναν πνευματικό δάσκαλο, αποτελεί άλλη μια μορφή του πνευματικού Εγώ. Η όποια αλλαγή στον τρόπο ζωής του θα προέλθει μόνο εκ των έσω και με φυσικό τρόπο, δηλαδή εναρμονισμένο με την κατάσταση της συνειδητότητάς του. Αυτό δεν αποκλείει κάποιες προσπάθειες εξάσκησης ή εκπαίδευσης, αλλά όλοι όσοι έχουν βιώσει κάποιου είδους πνευματική αφύπνιση, είπαν ότι έγινε τη στιγμή που παραιτήθηκαν από κάθε προσπάθεια - όχι μόνο σχετικά με την πνευματική τους ανάπτυξη, αλλά γενικά, κάθε προσπάθεια επιβεβαίωσης.
Για να αποφύγουμε λοιπόν την παγίδα του πνευματικού Εγώ, απλά χρειάζεται να είμαστε σε επαγρύπνηση για να το αναγνωρίσουμε. Αισθήματα ανωτερότητας, μοναδικότητας, ιδιαιτερότητας, υπεροψίας ή παντογνωσίας, αποτελούν ενδείξεις ότι η ταύτιση με τον νου, καθώς και το ψυχικό υπόβαθρο της ανεπάρκειας, είναι ακόμα εδώ. Επίσης, η ανάγκη για άμυνα και υπεράσπιση κάποιων πεποιθήσεων, δηλώνει ότι είμαστε ταυτισμένοι με τις πεποιθήσεις, γι' αυτό και αν νιώσουμε ότι κάποιος πάει να τις αμφισβητήσει, ενεργοποιούνται οι αμυντικοί μηχανισμοί του Εγώ.
Η σωστή στάση απέναντι στην αναγνώριση του πνευματικού Εγώ μέσα μας, όπως και απέναντι σε όλα τα ασυνείδητα μοτίβα, είναι μια στάση επίγνωσης και αποδοχής. Σκέψεις του τύπου "δεν θα έπρεπε να έχω ένα πνευματικό Εγώ", προέρχονται πάλι από το Εγώ που μπαίνει απ' την πίσω πόρτα.
Νίκος Μπάτρας
Διαχειριστής www.aytepignosi.com
