Η Δύναμη της Θέλησης

Θεωρώ ότι ο 21ος αιώνας θα είναι ο αιώνας του ανθρωπίνου εγκεφάλου.
Δηλαδή η εξερεύνηση των απάτητων κορφών της γνώσης για το υπέρτατο όργανο της ανθρώπινης ύπαρξης θα δημιουργήσει το συγκριτικό πλεονέκτημα που θα διαμορφώσει τους νέους συσχετισμούς εξουσιών σε όλα τα επίπεδα. Φανταστείτε τον κυνηγό και το θήραμα. Όσα περισσότερα γνωρίζει ο κυνηγός για το θήραμα ή αλλιώς όσο περισσότερο προβλέψιμη είναι η συμπεριφορά του θηράματος τόσο πιθανότερη είναι η επιτυχία του κυνηγιού.
Ο προσφιλής μου συγγραφέας Daniel Goleman (ψυχολόγος και δημοσιογράφος, γκουρού της συναισθηματικής νοημοσύνης) έχει ενδιαφέροντα νέα για την έννοια «ισχύς της θέλησης» (will power).
Τη δεκαετία του ’80 είχα πρωτακούσει για την έννοια της «ψυχικής ενέργειας», τώρα μάλλον ανακύπτει επιστημονικά και καταλήγει να οριστεί ως ισχύς της θέλησης.
Συνοπτικά ο καθένας μας θα έχει να θυμηθεί κάποιες μάταιες προσπάθειες του να κόψει το τσιγάρο, ή να μπει σε δίαιτα, ή να αντισταθεί σε έναν «πειρασμό». Η αποτυχία αυτής της προσπάθειας συναρτάται με την έννοια «έλλειψη θέλησης». Τώρα λοιπόν έρευνες καταλήγουν στο ότι ο άνθρωπος έχει ούτε λίγο ούτε πολύ μια δεξαμενή θέλησης (will power reservoir). Καθημερινά αντλεί ποσότητα θέλησης από αυτήν τη δεξαμενή προκειμένου να την καταναλώσει σε ενέργειες που απαιτούν θέληση. Ανάλογα με το ρυθμό που την καταναλώνει του μένουν και διαθέσιμα θέλησης στη δεξαμενή. Έτσι αν καθημερινά επιλέγουμε να καταναλώνουμε τη διαθέσιμη θέλησή μας σε μικροποσότητες σε αμελητέας σημασίας ενέργειες τότε όταν θα χρειαστούμε υψηλά αποθέματα σε ειδική περίσταση πολύ απλά δεν θα τα έχουμε. Επί παραδείγματι οι πολλαπλές αποτυχημένες απόπειρες διακοπής του καπνίσματος προδίδουν μεγάλες πιθανότητες αποτυχίας στην επόμενη προσπάθεια. Είναι προτιμότερο να δοθεί μια «μεγάλη μάχη» με όλη την απαιτούμενη προπαρασκευή παρά πολλές μικρές.
Το καλό νέο είναι ότι η θέληση αναπτύσσεται όπως και οι μύες του ανθρώπινου σώματος (κάτι σαν will-building δηλαδή). Όσο ο “μυς” της θέλησης αυξάνεται τόσο περισσότερο μεγαλώνει το reservoir της αυτοπειθαρχίας μας. Έτσι οι άνθρωποι που μπορούν να πειθαρχήσουν σε μία δίαιτα, ή σε ένα πρόγραμμα σωματικών ασκήσεων ή εκείνοι που ολοκληρώνουν μία σειρά μαθημάτων οικονομικής διαχείρισης, βελτιώνουν επίσης την ικανότητά τους να αντιστέκονται στην κατανάλωση, να βλέπουν λιγότερη τηλεόραση και να ασχολούνται παραγωγικά στο σπίτι. Εν κατακλείδι η ικανότητα μας να καθυστερούμε την προσκόλληση μας στο ηδονισμό αυξάνει τις πιθανότητες επιτυχίας σε μακροπρόθεσμους στόχους (βλ. καριέρα κλπ).
Αν το δούμε αντίστροφα η ικανοποίηση των καθημερινών μικρών αδυναμιών, μας καθιστά ευάλωτους σε πάρα πολλές σημαντικότερες μάχες (εμπορική διαφήμιση, πολιτική προπαγάνδα, καμπάνιες επηρεασμού κοινής γνώμης) αδρανοποιώντας προοδευτικά την κριτική σκέψη.
Τα παραπάνω αποκτούν μεγαλύτερο ενδιαφέρον όταν δούμε ότι έχουν γίνει ήδη αντικείμενο μελέτης της επιστήμης των νευρώνων. Ειδικοί της νευρο-επιστήμης υποπτεύονται ότι ο αυτοέλεγχος καταναλώνει ποσότητες σακχάρου στο αίμα, οι οποίες χρειάζονται χρόνο να επανέλθουν στα αρχικά επίπεδα και έτσι δημιουργείται το παραπάνω φαινόμενο. Αξίζει να το ψάξουμε παραπέρα…