Η ποιότητα της κοινωνικής συνείδησης ως συνιστώσα διαμόρφωσης πολιτικών ηγετών που έχουν επιτύχει την «ειρήνευση» της ύπαρξής τους

Η κατάρρευση του κοινωνικού και πολιτικού μύθου του υπαρκτού Σοσιαλισμού με τον τρόπο που συντελέστηκε αποτέλεσε ένα ισχυρό σοκ στην παγκόσμια κοινωνία των πολιτών. Έφθασε το τέλος του σοσιαλισμού και των ιδεολογιών όπως επαγγέλλεται ο διεθνής καπιταλισμός;
Η απάντηση είναι απλή:
Για να πεθάνει κάτι, θα πρέπει αρχικά να έχει υπάρξει και σοσιαλιστική κοινωνία ποτέ δεν υπήρξε όσο και να διαφημίστηκε το αντίθετο. Ο σοσιαλισμός παραμένει ένα φιλοσοφικό, άρα και ιδεατό κοινωνικό σύστημα, το οποίο συνεχίζει να αποτελεί ένα παγκόσμιο πολιτιστικό ζήτημα. Επομένως ως ιδεατός στόχος, δεν μπορεί να ταυτίζεται με τα αποτυχημένα βήματα προσέγγισης του. Σοσιαλισμός σημαίνει Ουμανισμός και διαφοροποιείται από τον κομμουνισμό θέτοντας ως αναγκαία προϋπόθεση την ανάπτυξη μιας ανθρώπινης πνευματικότητας.
Στο Ευρωπαϊκό επίπεδο, η συντριβή της ψευδαίσθησης του απελευθερωτικού μύθου της αναπτυχθείσας γραφειοκρατικής επαγγελματικής αριστερής πολιτικής, αναγκάζει πλέον την ευρωπαϊκή αριστερά να τολμήσει επιτέλους μια γενναία αυτοκριτική και μια γενναιότερη ίσως αλλαγή στρατηγικής προσέγγισης του σοσιαλιστικού οράματος. Κάθε μελλοντική προσπάθεια προσέγγισης μιας ιδεατής Σοσιαλιστικής κοινωνίας, θα πρέπει να λαμβάνει υπ΄ όψιν της τις επόμενες οκτώ αλήθειες, που τις περισσότερες φορές προσποιούμαστε ότι αγνοούμε:
α) Ο Δημοκρατικός Σοσιαλισμός, ο Ουμανιστικός Σοσιαλισμός (Σοσιαλισμός = Ουμανισμός) αποτελεί την κοινωνική έκφραση ενός πολιτισμικού ρεύματος, αντίπαλου προς τον υλιστικό, οικονομίστικο πολιτισμό του Δυτικού κόσμου. Οι αρχές αυτού του σοσιαλισμού αποτελούν την μετεξέλιξη της φιλοσοφίας της Αθηναϊκής Άμεσης Δημοκρατίας και όχι της επικρατούσας Δυτικής, μη αριστοκρατικής ολιγαρχίας.
β) Η Νέα Αριστερά και ο Ουμανιστικός Σοσιαλισμός, δεν μπορούν να δομηθούν πάνω σε δογματικά πρότυπα. Αντίθετα αποτελούν έννοιες οι οποίες βρίσκονται σε ευθεία αντιστοίχιση με τους συμπαντικούς φυσικούς νόμους της συνεχούς αλλαγής και ανατροπής. Κάθε τι μέσα στην φύση που θέλει να αισθάνεται σταθερό και αναλλοίωτο στο χώρο και στον χρόνο, απλά εθελοτυφλεί. Δεν αντιλαμβάνεται ότι η ψευδαίσθηση της διαχρονικότητάς του εξαντλείται πίσω από τις ερμητικά κλειστές προθήκες πολιτισμικών και κοινωνικών μουσείων.
γ) Η φιλοσοφία της Νέας Αριστεράς, αποτελεί μια πολιτικοκοινωνική πρόταση η οποία προσεγγίζεται με επί μέρους εξειδικεύσεις, οι οποίες αγκαλιάζουν το σύνολο των κοινωνικών δραστηριοτήτων. Οι πρωτοβουλίες αυτές έχουν ως στόχο την διαμόρφωση μιας κοινωνίας ευτυχισμένων ανθρώπων και όχι ευημερούντων αριθμών. Ως εκ τούτου η δόμηση μιας Νέας Αριστεράς, δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ως μια απλή καιροσκοπική στρατολόγηση επαγγελματικών στελεχών μιας ήδη αποτυχημένης αριστερής νοοτροπίας, αλλά ως ένα σύνολο νέων, σαφών και ευκρινώς διατυπωμένων προτάσεων ή παρεμβάσεων. Αυτό σημαίνει ότι μια νέα Αριστερή πρόταση ισοδυναμεί με μια νέα πρόταση πολιτισμικής και όχι πολιτικής επανίδρυσης, η οποία θα εκφράζει με τον καλύτερο τρόπο τη σύγχρονη πραγματικότητα. Μια τέτοια προσπάθεια - έκφραση ενός νέου πολιτισμικού ρεύματος- αποτελεί κύρια, έργο και αποστολή των διανοουμένων, οι οποίοι θα πρέπει να αφυπνιστούν επιτέλους από τον λήθαργο της αυταρέσκειάς τους, και όχι των επαγγελματιών της πολιτικής, οι οποίοι απλά θέλουν να επιζήσουν και να διαιωνίσουν την προσωπική εξουσία τους.
δ) Ο Ουμανιστικός Σοσιαλισμός επαγγέλλεται μια ανώτερη μορφή πολιτισμικής οργάνωσης και προϋποθέτει την ύπαρξη πολιτών υψηλού κοινωνικού, πολιτιστικού και πολιτικού επιπέδου. Πολιτών που δεν έχουν στόχο το κέρδος, αλλά την ανθρώπινη ευτυχία, που προτιμούν να «Είναι» παρά να « Έχουν». Η ανώτερη Σοσιαλιστική Συνείδηση και το Σοσιαλιστικό Ήθος, δεν μπορούν να προχωρήσουν, σε μια κοινωνία που ο καθένας συνεχίζει να ψεύδεται, να λασπολογεί, να εκμεταλλεύεται χωρίς μέτρο αυτά που ανήκουν σε όλους, προς όφελος μόνο λίγων. Έτσι είναι φανερό ότι, με το να βάζουμε ως στόχο την ανατροπή του σημερινού σαθρού συστήματος αξιών, δεν δημιουργούμε αυτόματα και το σύνολο των προϋποθέσεων που απαιτούνται προκειμένου να υπάρξει μια νέα κοινωνική προοπτική. Το ζητούμενο είναι μιας νέας ποιότητας κοινωνική εκπαίδευση που πρέπει να παρέχει η κοινωνία στα μέλη της προκειμένου αυτά να διαμορφώσουν μια νέας ποιότητας κοινωνική συνείδηση.
ε) Ο Σοσιαλισμός δεν αποτελεί ένα κοινωνικό σύστημα εκπλήρωσης των οποιονδήποτε προσωπικών σκοπιμοτήτων και φιλοδοξιών. Όσοι θέλουν βαθιά μέσα τους να εκπροσωπήσουν το λαό, πρέπει πρώτα μέσω της δράσης τους να αποσπάσουν την αποδοχή και τον σεβασμό του. Οι επίδοξοι ηγέτες δεν εκλιπαρούν, ούτε μηχανορραφούν προκειμένου να αναδειχθούν ως υποψήφιοι, αλλά προσμένουν να τους το προτείνουν, ή να τους στρατεύσουν, μέσα από ένα πλέγμα διαδικασιών σεβασμού της εξατομικευμένης άποψης και παρουσίας των αντιπάλων απόψεων, προκειμένου να προσφέρουν και όχι να εισπράξουν.
στ) Η ιδέα της προσωπικής ελευθερίας σε μια Σοσιαλιστική Κοινωνία, έχει διπλό νόημα: Αφενός μεν καταργεί κάθε εξωτερικό έλεγχο, αφετέρου δε προϋποθέτει την ανάπτυξη μιας εσωτερικής δύναμης αυτοελέγχου. Το σημαντικό είναι να αντιληφθούμε ότι θα ήταν καταστροφικό αν, ξεφεύγοντας από την εξουσία ενός άλλου ανθρώπου, βρεθούμε στο έλεος των παρορμήσεών μας. Ένας άνθρωπος που η ζωή του ηγεμονεύεται από αυτές τις δυνάμεις, δεν έχει παρά την ψευδαίσθηση ότι είναι ελεύθερος, ενώ στην ουσία άγεται και φέρεται από δυνάμεις που δεν ελέγχει. Το βαθύτερο νόημα της ελευθερίας συνδέεται με μια εσωτερική δύναμη να βάζουμε στόχους και να τους πραγματοποιούμε. Έτσι δεν είναι παράλογη η εμμονή της σοσιαλιστικής πρακτικής στην ουσιαστική και καθημερινή συμμετοχή του πολίτη στις διαδικασίες σχηματισμού των σκοπών και των κανόνων που καθοδηγούν τη δράση του μέσα στην κοινωνία.
ζ) Στον Ουμανιστικό Σοσιαλισμό η πολιτική ζωή είναι «ασκητική». Με τον όρο βέβαια «ασκητισμός» δεν αναφερόμαστε στον μοναχικό αναχωρητισμό. Ο ασκητικός βίος των εκπροσώπων του λαού συνίσταται στον αυτοέλεγχο των ανθρώπινων παρορμήσεών τους, την συνειδητοποίηση των πραγματικών υλικών αναγκών τους και την ανάπτυξη του αισθήματος της αυταπάρνησης. Όπως αναφέρει ο Μarcuze : «οι εκπρόσωποι του λαού θα πρέπει να έχουν επιτύχει την «ειρήνευση» της ύπαρξής τους». Αυτό σημαίνει ότι οι ανάγκες τους, οι πόθοι τους και οι επιθυμίες τους δεν θα καθορίζονται από ιδιωτικά συμφέροντα που αποβλέπουν στην κυριαρχία και στη διαιώνιση των καταστροφικών μορφών της πάλης του ανθρώπου με την Φύση.
η) Η Σοσιαλιστική Κοινωνία δεν κατακτάται «δι΄εφόδου» μέσω επιτυχημένων ή αποτυχημένων εκλογικών αναμετρήσεων. Ο Σοσιαλιστικός μετασχηματισμός είναι μια επίπονη και μακρόχρονη κοινωνική διαδικασία βελτίωσης της ποιότητας σκέψης και έκφρασης των πολιτών. Ο Σοσιαλισμός δεν είναι ο κεραυνοβόλος κατακτητής των κοινωνικών διεκδικήσεων, αλλά ο επίμονος πολιορκητής μιας κοινωνίας που ο κάθε πολίτης οραματίζεται. Η νέα αριστερά που μέλλει να γεννηθεί στην Ευρώπη,
ας μην χρησιμοποιήσει για τις πρόσκαιρες και φθαρτές επιδιώξεις της, το όνομα του «Σοσιαλιστικού Ρόδου» , αν δεν θέλει να το ξαναλερώσει και τουλάχιστον μέχρι να αισθανθεί έτοιμη ...να το τιμήσει.
Δανέζης Μάνος
Καθηγητής Αστροφυσικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
(άρθρο στο περιοδικό «Ζενίθ»)