Ο Επίκουρος γεννήθηκε το 341-271 π.Χ. στην αθηναϊκή αποικία της Σάμου. Ίδρυσε την πρώτη του φιλοσοφική σχολή στην Μυτιλήνη και την Λάμψακο πριν μεταφερθεί στην Αθήνα περί τα 306 π.Χ. όπου και ίδρυσε τον Κήπο. Πέθανε σε ηλικία 70 χρονών από πέτρα στα νεφρά.
Η φιλοσοφία του Επίκουρου ήταν τόσο δημοφιλής ώστε πολιτείες ολόκληρες τον λάτρεψαν, του έστησαν αγάλματα και σκάλισαν σε πλάκες τα λόγια του. Ο μεγάλος ποιητής της Ρώμης Λουκρίτιος τον αποθεώνει. Είναι, λέει ο πρώτος Έλλην που κοίταξε κατάματα τον ουρανό χωρίς φόβο, δίδαξε στους ανθρώπους την αληθινή ουσία των πραγμάτων και τους λύτρωσε από το άγχος που είχαν σπείρει στα στήθη τους οι μύθοι.
Το κήρυγμα του Επίκουρου απλώθηκε σε όλο τον ελληνικό και ρωμαϊκό κόσμο και έδωσε παρηγοριά σε αμέτρητους ανθρώπους ως το τέλος των αρχαίων χρόνων. Ομάδες από Επικούρειους υπήρχαν σε πολλές πόλεις και τα βιβλία τους έβρισκαν παντού φίλους.
Δυστυχώς με την έλευση του Μεσαίωνα ο επικουρισμός παρήκμασε και σχεδόν όλα τα γραπτά του Επίκουρου καταστράφηκαν από τις Χριστιανικές αρχές γιατί οι ιδέες του θεωρήθηκαν άθεες.
Με λίγα λόγια η επικούρεια φιλοσοφία αποτελείται από τις παρακάτω αρχές:
- Τίποτα δεν δημιουργείται εκ του μη όντως.
- Τα πάντα είναι δομημένα από άφθαρτα άτομα.
- Τα αντικείμενα γίνονται αντιληπτά σ`εμάς επειδή εκπέμπουν εικόνες διαμέσου του παρεμβαλλόμενου διαστήματος.
- Υπάρχουν άπειροι κόσμοι διαφορετικοί και όμοιοι με τον δικό μας στο αχανές σύμπαν.
- Η φύση αυτού που αποκαλούμε «ψυχή» είναι εντέλει μια σωματική οντότητα, που δεν επιβιώνει μετά τον θάνατο μας εφόσον διασπάται στα δομικά της στοιχεία (άτομα) τα οποία διασκορπίζονται.
- Δεν υπάρχει Θεία Πρόνοια, οι Κόσμοι δημιουργήθηκαν από την χαοτική μη κατευθυνόμενη κίνηση ατόμων.
- Oι Θεοί δεν επεμβαίνουν στον Κόσμο, δεν μας ανταμείβουν για τις λατρείες μας ούτε μας τιμωρούν για τις πράξεις μας, τους είμαστε αδιάφοροι. Το αντίθετο θα ήταν ασύμβατο με την ζωή αταραξίας και ευτυχίας που απολαμβάνουν. Μπορεί για αυτούς να είναι σαν να μην υπάρχουμε αλλά εμείς πρέπει να τους έχουμε ως πρότυπα μίμησης.
Το υπέρτατο αγαθό λοιπόν στην επικούρεια ηθική είναι η ευτυχισμένη ζωή και μπορεί να επιτευχθεί εύκολα ακολουθώντας ένα σύστημα επιλογών και αποφυγών.
Πρώτα από όλα ο άνθρωπος πρέπει να απελευθερωθεί από αυτά που αντιτίθενται στην ευδαιμονία του (η πληρότητα της ευτυχίας δίνεται από την απόλυτη απουσία πόνου, σωματικού «απονία» και ψυχικού «αταραξία»).
Το πρώτο εμπόδιο που εμποδίζει την ευτυχία μας είναι ο φόβος. Ο φόβος των θεών και ο φόβος του Θανάτου. Η απόρριψη οποιασδήποτε επέμβασης των Θεοτήτων στα ανθρώπινα ζητήματα δίνουν μια προοπτική ελευθερίας αλλά και λύτρωσης. Η ψυχή δεν είναι αθάνατη και οποιοσδήποτε φόβος μεταθανάτιας τιμωρίας ή ελπίδας ανταμοιβής δεν έχει νόημα.
Ο Επίκουρος μας καλεί να απολαύσουμε αυτήν την Ζωή και να μην χάσουμε αυτήν την μοναδική ευκαιρία που μας δίδεται. Πρέπει να απελευθερωθούμε από τις δεισιδαιμονίες των Μύθων και των Θρησκειών.
Η ηθική του Επίκουρου έχει ως μέτρο της ευτυχίας την ηδονή. Η ηδονή ή ο πόνος είναι φυσικό επακόλουθο κάθε επαφής μας με πράγματα ή ανθρώπους. Η φύση του ανθρώπου είναι φτιαγμένη έτσι ώστε οι αισθήσεις να μας υποδεικνύουν το καλό ή το κακό μιας πράξης διαμέσου του αισθήματος της ηδονής ή του πόνου. Ότι παράγει ηδονή είναι καλό, ότι παράγει πόνο είναι κακό.
Αλλά ο σοφός άνθρωπος διαθέτει φρόνηση -μια από τις σημαντικότερες αρετές για τους επικούρειους- και δεν παραδίνεται αδιακρίτως σε κάθε λογής ηδονές.
«Κι ακριβώς επειδή είναι το πρωταρχικό και σύμφυτο μ`εμάς αγαθό, για τούτο δεν επιλέγουμε αδιακρίτως κάθε ηδονή, αλλά συμβαίνει ορισμένες φορές να γυρίζουμε την πλάτη μας σε πολλές ηδονές, όταν τα προβλήματα που προκαλούν αυτές οι ηδονές είναι για μας μεγαλύτερα' και υπάρχουν, από την άλλη, πολλοί πόνοι που τους θεωρούμε προτιμότερους από τις ηδονές, εφόσον η ηδονή που θα ακολουθήσει άμα τους υπομείνουμε για κάμποσο θα είναι για μας μεγαλύτερη».
Παραδείγματος χάριν ένας που πίνει υπερβολικά κρασί το βράδυ και την άλλη ημέρα υποφέρει από τρομερούς πονοκεφάλους δεν θεωρείται πετυχημένος ηδονιστής. Πόσο μάλλον ένας ναρκομανής.
Από την άλλη πχ ένας φοιτητής μπορεί να κουραστεί και να στερηθεί κάποια πράγματα αλλά οι καρποί που θα δρέψει ύστερα θα τον ξεπληρώσουν με το παραπάνω.
Γι`αυτό λοιπόν πρέπει να σκεφτόμαστε τις συνέπειες των πράξεων μας πριν δράσουμε:
«Για κάθε σου επιθυμία πρέπει να θέτεις το ερώτημα: τι θα μου συμβεί αν γίνει αυτό που επιθυμώ; Και τι αν δεν γίνει;»
Η Αρετές είναι το μέσο για την επίτευξη του υπέρτατου Αγαθού, την Ευτυχία! Γι`αυτό και πρέπει να ζούμε σύμφωνα με αυτές. Οι τέσσερεις θεμελιώδεις αρετές για τους επικούρειους είναι η φρόνηση, η εγκράτεια, η ανδρεία και η δικαιοσύνη.
«Είναι αδύνατο να ζήσεις ηδονικά, αν η ζωή σου δεν έχει φρόνηση, ομορφιά και δικαιοσύνη` κι είναι αδύνατο να`χει η ζωή σου ομορφιά, δικαιοσύνη και φρόνηση, αν δεν έχει και χαρά. Όποιος δεν τα διαθέτει αυτά δεν μπορεί να ζει ευτυχισμένα»
Ο επικούρειος ηδονισμός δεν είναι ένας εξεζητημένος ζήλος για πλούσια εδέσματα, σεξουαλικών ηδονών κτλ, αλλά χαρακτηρίζεται από ολιγάρκεια, αυτοσυγκράτηση και μια μετριοπαθή χρήση των ηδονών. Θα μπορούσε κανείς να τον ονομάσει σχεδόν «ασκητικό».
«Το να αρκείται κανείς σ`αυτά που έχει, το θεωρώ πολύ σπουδαίο αγαθό: όχι για να αρκούμαστε σώνει και καλά στα λίγα, αλλά για να αρκούμαστε στα λίγα όταν λείπουν τα πολλά, με την γνήσια πεποίθηση ότι την πολυτέλεια την απολαμβάνουν πολύ καλύτερα οι άνθρωποι που δεν την έχουν ανάγκη... μας προετοιμάζει να σταθούμε άφοβοι μπροστά στα παιχνίδια της τύχης».
Οι επιθυμίες κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες:
α) φυσικές και αναγκαίες (αυτές που είναι αναγκαίες για να αφαιρούν τον πόνο πχ υγεία, διατροφή, στέγη...)
β) φυσικές αλλά όχι αναγκαίες (αυτές που δεν οδηγούν απαραίτητα σε πόνο αν δεν εκπληρωθούν πχ ένα πολυτελές γεύμα)
γ) μη φυσικές και μη αναγκαίες - κενόδοξες - (αυτές που όσο τις ικανοποιούμε τόσο μας αφήνουν ανικανοποίητους και μας οδηγούν σε μια αέναη επιδίωξη ικανοποίησής τους πχ Εξουσία, δόξα, πλούτη...)
Ο Επίκουρος διακρίνει της ηδονές σε διανοητικές και σωματικές. Οι σωματικές ηδονές και πόνοι αφορούν μόνο το παρόν ενώ οι διανοητικές ηδονές και πόνοι έχουν ρίζες και στο παρελθόν (παλιές μνήμες ευχαρίστησης ή απογοήτευσης περασμένων πόνων ή λαθών) και στο μέλλον (πίστη ή φόβος για το τι θα συμβεί). Ο μεγαλύτερος καταστροφέας της ευτυχίας κατά τον Επίκουρο είναι το άγχος για το μέλλον, ειδικά ο φόβος των Θεών και του Θανάτου. Εάν κάποιος μπορέσει να εξορίσει τον φόβο για το μέλλον και να αντιμετωπίσει το μέλλον με την πεποίθηση ότι η επιθυμίες του θα ικανοποιηθούν, τότε μπορεί να επιτύχει την αταραξία! Την πιο αξιοζήλευτη κατάστασή που μπορεί να φτάσει κανείς.
Τέλος η Φιλία είναι μια από τις μεγαλύτερες απολαύσεις στην ζωή, αν όχι η μεγαλύτερη.
Έτσι λοιπόν οι συμβουλές του Επίκουρου μέσα από τα βάθη των αιώνων μπορούν ακόμα και σήμερα να μας βοηθήσουν να ζήσουμε έναν ευδαίμονα βίον.
Σε ηλικία 12 ετών ο Επίκουρος γράφτηκε στο δημόσιο σχολείο, αλλά δεν έμεινε παρά λίγα μόνο λεπτά! Να πώς περιγράφει την πρώτη του ημέρα στο σχολείο ο Σέξτος Εμπειρικός:
- Στην αρχή αναδύθηκε το χάος, είπε ο δάσκαλος στους μαθητές.
- Κι από πού αναδύθηκε; ρώτησε ο Επίκουρος.
- Αυτό δεν μπορούμε να το ξέρουμε. Είναι ζήτημα που αφορά μονάχα τους φιλοσόφους.
- Τότε τι κάθομαι και χασομεράω εδώ; απάντησε ο Επίκουρος. Θα πάω κατευθείαν στους φιλοσόφους!
http://clubs.pathfinder.g
http://enneaetifotos.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου