Ο Χρόνης Μίσσιος γεννήθηκε στη Καβάλα, από γονείς καπνεργάτες. Έζησε τα πρώτα του χρόνια στα Ποταμούδια, μια γειτονιά γεμάτη πρόσφυγες, εργάτες και παράνομους κομμουνιστές κυνηγημένους από τη δικτατορία του Μεταξά. Η οικογένεια του καταφεύγει στη Θεσσαλονίκη, όπου o Χρόνης δουλεύει σαν μικροπωλητής.
Με την απελευθέρωση επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη. Οργανώνεται στο Δημοκρατικό στρατό πόλεων, και στα 17 του το 1947, συλλαμβάνεται, βασανίζεται άγρια, και καταδικάζεται σε θάνατο. Έζησε εννιά μήνες περιμένοντας κάθε πρωί να τον εκτελέσουν. Το 1953 αποφυλακίζεται, παρουσιάζεται στο στρατό και στέλνεται στο Μακρονήσι, αργότερα στον Αη-Στράτη, ως το 1962 που διαλύθηκε το στρατόπεδο. Από τότε, δουλεύει ως στέλεχος της Ε.Δ.Α. Η δικτατορία του '67 τον βρίσκει μέλος της πενταμελούς γραμματείας της Δ.Ν. Λαμπράκη. Περνάει στη παρανομία και μαζί με άλλα στελέχη ιδρύουν το Π.Α.Μ. Το Νοέμβριο του 1967 συλλαμβάνεται και καταδικάζεται από το στρατοδικείο σε δεκαοχτώ χρόνια φυλακή. Και πάλι Αβέρωφ, Κέρκυρα, Κορυδαλλός, ως την αμνηστία, τον Αύγουστο του 1973.
Σε συνέντευξή του που παραχώρησε στο Car & Driver δήλωσε πως: "η ζωή είναι ένα δώρο που μάς δίνεται άπαξ. Έχει ημερομηνία λήξεως. Και έχουμε το δικαίωμα να τη χαρούμε, να την μοιραστούμε, να δημιουργήσουμε".
Παρακάτω παραθέτουμε αποσπάσματα της συνέντευξης:
"Πιστεύαμε, κάποιοι ρομαντικοί, τότε ότι μπορούσαμε να φτιάξουμε κάτι όμορφο, κάτι ιδιαίτερο, αλλά όπως έχει πει ο Δαντών: "τα βήματα της ανθρωπότητας είναι οι ταφόπλακες των ρομαντικών". Ήμαστε, θαρρώ, η τελευταία γενιά των Μοϊκανών, των ρομαντικών. Είχαμε έναν μύθο, πιστεύαμε μια ιδεολογία, για αυτή θυσιάζαμε και τη ζωή μας ακόμα. Για μια καλύτερη ανθρωπότητα, για μια ομορφότερη κοινωνία, όλα τα γνωστά. Ε! αποδείχτηκε ότι το όραμα της ιδανικής κοινωνίας που παλεύαμε δεν ήταν δυνατόν να πραγματοποιηθεί, διότι η συνείδηση των ανθρώπων, κι όταν λέω συνείδηση εννοώ παιδεία, βαθιά παιδεία, δεν ήταν στο επίπεδο του πολιτισμού που έπρεπε να δημιουργήσει. Έτσι ξανακαβάλησε η εξουσία και με όλα τα προσχήματα, νόμιμα, ή παράνομα εγκαθίδρυσε ένα καινούργιο καθεστώς, χειρότερο από εκείνο που προϋπήρχε. Αυτό σε παγκόσμιο επίπεδο. Από την Οκτωβριανή επανάσταση, το Βιετνάμ, την Κούβα, παντού…", αναφέρει χαρακτηριστικά.
Και συνεχίζει αναφέροντας πως "οι μόνοι από τους επαναστάτες οραματιστές που διέσωσαν την αθωότητα τους είναι εκείνοι που σκοτώθηκαν νωρίς. Από τον Χριστό, τον Γκεβάρα, τον Βελουχιώτη, τον Μπελογιάννη, και τόσους άλλους..."
Δεν χάθηκε, δεν υπήρξε ευκαιρία, το '44. Εδώ πάνω έχει ένα ταβερνάκι. Το είχε ένας γέροντας, ο μακαρίτης πια ο Μπάρμπα – Βασίλης. Καθόμαστε μια μέρα και κουβεντιάζαμε. Εγώ αντάρτης, εκείνος στον εθνικό στρατό. Ήταν πολυβολητής. Εκεί που τα πίναμε και τα λέγαμε, αναρωτιόταν τι παραλογισμό ζήσαμε. Γυρνάω και του λέω: "Βασίλη καλά που κράταγες το πολυβόλο σου γερά, γιατί αν είχαμε κερδίσει εμείς θα καταστρέφαμε την Ελλάδα". Έτσι είναι τα πράγματα. Το επίπεδο της καθοδήγησης και του λαού ήταν τέτοιο, που δεν μπορούσε να στηρίξει ένα καινούργιο πολιτισμό, πέρα από το γεγονός ότι οι συνθήκες ήταν τέτοιες, που τι θα γινόμαστε; Μια Βουλγαρία, μια Αλβανία, κάτι τέτοιο…"
"Μετά τον εμφύλιο η δεξιά κράτησε όλους τους νόμους. Τον 509, το τρίτο ψήφισμα και πίεζε έως εξοντώσεως την αριστερά. Ανεξάρτητη δικαιοσύνη και κολοκύθια στο πάτερο. Άσε τις καταδίκες μου στα στρατοδικεία. Στις εξορίες όμως, μας στέλνανε αφού περνούσαμε -υποτίθεται, διότι δεν μας πήγαιναν ποτέ- από επιτροπές εφετών. Εκεί λοιπόν έγραφαν: "επί εν εισέτι έτος διότι κρίνεται επικίνδυνος δια την δημοσίαν τάξιν". Οι επιτροπές αυτές αποτελούνταν από δικαστές, όχι από στρατοδίκες. Πως στέλνεις ρε μαλάκα έναν άνθρωπο στην εξορία που ούτε καν τον γνωρίζεις; Κάθε χρόνο; Επί δέκα συνεχή χρόνια; Χωρίς να τον έχεις συναντήσει, να τον έχεις συζητήσει ούτε μια φορά;…"
Όταν επέστρεψα από ένα ταξίδι στη Σοβιετική Ένωση, το '64, αφού είχα πάρει με χίλια ζόρια διαβατήριο, με ρώτησε η Ρηνιώ, πως είναι τα πράγματα. Ήμουν απογοητευμένος με αυτά που είχα αντικρίσει και της είπα. "Άσε, αλλά εμείς που ήμαστε Μεσογειακός λαός, θα σενιάρουμε έναν κομουνισμό, άλλο πράγμα." Δεν τα πίστευα, αλλά τι να κάνω, τι να πω; Που να πάω; Το κόμμα και η πάλη μου για τον κομμουνισμό ήταν η ζωή μου η ίδια. Είναι εύκολο να αρνηθείς τη ζωή σου; Σήμερα ας πούμε, μια χαρά παλιοί σύντροφοι, είναι ακόμα στο κόμμα. Πώς να αρνηθούν τη ζωή τους;…"
"Όταν μετά την δικτατορία αποφυλακίστηκα, δούλευα σε μια επιχείρηση. Κάποιος με ζητούσε επίμονα. Τον κοιτώ, με κοιτά ήταν ένας από τους βασανιστές μου στην ασφάλεια "Τι συμβαίνει; Πως από εδώ." ρωτώ. "Ρε συ Χρόνη να, ..ντρέπομαι κιόλας, αλλά έχω ένα γιο, και δεν έχει δουλειά. Μήπως μπορείς να με βοηθήσεις;". Πιάσαμε την κουβέντα. Μετά πήγαμε στη "Σμαρώ", ένα ουζερί στην Καισαριανή, τα ήπιαμε και κλαίγαμε και οι δυο. Κοίτα να δεις. Όταν είσαι επαναστάτης και μάλιστα ρομαντικός, για να μπορέσεις να επιβιώσεις μέσα από αυτή τη κρεατομηχανή που σε περνά η εξουσία, πρέπει να φυλάξεις τον πολιτισμό και την αξιοπρέπειά σου σαν το ακριβότερο άρωμα. Να μην πέσεις στο επίπεδό τους. Μόνον αυτό σε σώζει σαν άνθρωπο. Αυτό είναι που σε κάνει άνθρωπο μέσα σε αυτή τη σύγκρουση. Αυτός είναι ο πολιτισμός. Αν βγαίναμε από τα πηγάδια που μας είχαν ρίξει, φορτωμένοι με χειροβομβίδες και μαχαίρια θα ήμαστε μια από τα ίδια…"
Στη φυλακή με τους συγκρατούμενους μου λέγαμε, σαν παιχνίδι, τι δουλειά θα κάναμε στο μέλλον. "Χρονάρα εσύ τι θα κάνεις;" ρωτούσαν. "Ενωματάρχης στην ασφάλεια", απαντούσα. Κι αυτοί νόμιζαν ότι έτσι, εγώ θα έπαιρνα την εκδίκησή μου. Αλλά δεν το έλεγα με αυτό το σκοπό. Ήθελα να παρηγορώ τις μανάδες για τα παιδιά τους, που ήταν μέσα. Φανταζόμουνα τι τράβαγε η μάνα μου, που μου έφερνε κάθε μέρα καθαρά ρούχα για να παίρνει τα ματωμένα, ώστε να καταλαβαίνει κάθε πότε με βασανίζουν..."
"Το θέμα είναι να κερδίσεις τους ανθρώπους. Δεν μπορείς να σώσεις τους ανθρώπους αν δεν θέλουν οι ίδιοι να σωθούν. Εμείς οι κομμουνιστές το κάναμε αυτό. Ντε και καλά να τους σώσουμε. Άμα ο άλλος δεν γουστάρει, δεν νοιώθει ότι πρέπει να σωθεί, πως θα τον υποχρεώσεις…";
"Ο Αντρέας, ως μέγας δημαγωγός, πήρε όλη τη γκάμα των συνθημάτων της αριστεράς, τα υιοθέτησε, τα απαξίωσε μέσα από την εξουσία του και η αριστερά έψαχνε να βρει την προίκα της. Σαν να μην έφτανε αυτό, μας κληρονόμησε και το σόι του…"
"Τότε, εμείς οι ρομαντικοί είχαμε μια ιδεολογία, ένα όραμα, ένα όνειρο, είχαμε βέβαια και έναν αντίπαλο απέναντί μας. Το σύστημα ασκούσε τη βία στο σώμα μας. Μας φυλάκιζε, μας βασάνιζε, μας τουφέκιζε. Σήμερα το σύστημα ασκεί τη βία του στον εγκέφαλο. Τους κάνει λοβοτομή. Είναι πολύ δύσκολο σήμερα να διαμορφώσει συνείδηση ο άνθρωπος. Ζει σε έναν ψεύτικο κόσμο, μια ψεύτικη ζωή. Υπάρχει καταναλωτισμός, διαφήμιση, τηλεόραση. Από τις δικές μας γενιές αφαίρεσαν την ποιότητα ζωής. Από τις σημερινές γενιές τους αφαιρούν την ίδια τη ζωή. Ο νέος άνθρωπος τι μέλλον έχει σε αυτή τη χώρα; Ακούει καθημερινά νούμερα, μνημόνια, χρεοκοπίες και τα ρέστα. Είναι δημοκρατία να έχουν συμβεί όλα αυτά τα τραγικά μετά την μεταπολίτευση, να έχει οδηγηθεί η χώρα σε υποδούλωση, σε εθνική υποτέλεια, τόσα σκάνδαλα, μίζες και να μην έχει πάει ένας άνθρωπος φυλακή; Ένας να μην έχει ζητήσει συγνώμη; Ένας ρε! Ποια δικαιοσύνη; Ποια δημοκρατία; Επειδή έφαγε ο Πάγκαλος ένα γιαούρτι στη μούρη θίγουμε τους θεσμούς; Αν υπήρχε μια ευνομούμενη δημοκρατία έπρεπε να παραπεμφθούν για δωσιλογισμό, όσοι άσκησαν εξουσία. Ζούμε μια τραγωδία με ηθοποιούς μαριονέτες. Όσο για το παρελθόν άστο να κοιμάται. Το σύστημα έχει τέτοια δύναμη ώστε σβήνει τα χνάρια της ιστορίας. Είναι τρομακτικό…"«Να γυρίσουμε στα χωριά μας, να ξαναδεθούμε με τη γη...»
"Ενώ το πολιτικό σύστημα μας έχει φέρει σε αυτό σημείο, μόλις συμβαίνει μια παρεκτροπή, μια προπηλάκιση ενός βουλευτή, αμέσως τίθεται θέμα θεσμών της Δημοκρατίας. Προσωπικά είμαι εναντίον αυτών των μεθόδων, αλλά αν έχεις έναν ολόκληρο λαό αγανακτισμένο κάποιος είναι και παρορμητικός. Αυτό σημαίνει ότι θίγονται οι θεσμοί; Και ποιοι είναι αυτοί; Κάθε τέσσερα χρόνια να πουλάς την ψήφο σου στον υποψήφιο ή στο κόμμα με την προσδοκία να βρεις μια θέση στην κοινωνία, μια εργασία, εσύ ή το παιδί σου; Αυτή είναι η Δημοκρατία; Το δικαίωμα στην εργασία, σε μια αξιοπρεπή ζωή, στην ασφάλεια, στην ευτυχία, το δικαίωμα στο να εξασφαλίσεις το μέλλον των παιδιών σου δεν είναι δημοκρατικό δικαίωμα και είναι το παζάρι που γίνεται κάθε 4 χρόνια; Πρέπει να αντιληφθούμε ότι η ζωή είναι ένα δώρο που μας δίνεται άπαξ και έχει ημερομηνία λήξεως και έχουμε το δικαίωμα να τη χαρούμε να την μοιραστούμε, να δημιουργήσουμε. Ε! το γεγονός ότι το σύστημα μας εμποδίζει τα κάνουμε όλα αυτά και μας οδηγεί στην κατάθλιψη, στην μιζέρια, στην ανεργία, στην ανασφάλεια, με συγχωρείτε αλλά αυτό δεν είναι δημοκρατία…"Για αυτό θεωρώ σημαντικό γεγονός ότι οι άνθρωποι βγήκαν στις πλατείες. Να κοιταχτούν, να ψαχτούν, να συναντήσουν τα όνειρά τους, να αλλάξουν κάποιες κουβέντες, να βγουν από τις μάντρες των κομμάτων. Το αυθόρμητο είναι δημιουργία. Και βέβαια όλοι οι ηγήτορες των κομμάτων αναρωτήθηκαν, πως γίνεται αυτό χωρίς αυτούς, χωρίς καθοδήγηση;…"
"Το σύστημα από χρόνια τώρα, κυριαρχεί τόσο πολύ, ώστε έχει υποχρεώσει τους ανθρώπους να το αναπαράγουν συνεχώς. Και το πρόβλημα αυτή τη στιγμή δεν είναι απλώς και μόνον η διεύρυνση των θεσμικών ορίων της ελευθερίας μέσα στην κοινωνία. Το πρόβλημα είναι η απελευθέρωση του ανθρώπου. Εκεί είναι η δυσκολία διότι οι άνθρωποι έχουν μεταλλαχτεί και είναι πολύ δύσκολο να ξαναβρούν τον εαυτό τους, την οντότητά τους…""…Όταν ακούω για το πόσο πλούσιο κράτος ήμαστε, επειδή ανακαλύψαμε τα πετρέλαια στο Αιγαίο και στο Ιόνιο με πιάνει κατάθλιψη. Θα τα καταστρέψουμε, όλα. Θα γίνουμε μια αποικία των πολυεθνικών του πετρελαίου. Φαντάζεσαι τις πλωτές δεξαμενές άντλησης στο Αιγαίο και τα βαπόρια να πηγαινοέρχονται;…"
"…Ακόμα και οι ακτιβιστές οικολόγοι οι οποίοι αναμφισβήτητα κάνουν μια σοβαρή δουλειά για να διαμορφωθεί μια οικολογική συνείδηση, δεν έχουν συνειδητοποιήσει ότι ο πλανήτης μας έχει δύο περιβάλλοντα. Το φυσικό και το κοινωνικό. Το πρόβλημα είναι ότι το κοινωνικό ασκεί τέτοια καταστροφική πίεση στο φυσικό ώστε για να το προστατεύσουμε πρέπει να κάνουμε ανατροπές στο κοινωνικό. Για αυτό η οικολογία είναι επαναστατική. Ο άνθρωπος πρέπει να καταλάβει, ότι το περιβάλλον είναι το σπίτι του.."."Η διαφήμιση έχει τρελάνει τους ανθρώπους. Συνέχεια παράγει καινούργια προϊόντα, τα οποία προσπαθεί να πλασάρει. Η διαφήμιση έχει εκπορνεύσει μέχρι και τα πιτσιρίκια. Τα βάζουν εκεί να διαφημίζουν γαριδάκια ή οτιδήποτε με κινήσεις "αρτίστας". Σκουπίδια. Καταναλώνουμε τους πόρους του πλανήτη με τέτοια ταχύτητα και ασυδοσία που δεν ξέρουμε τι θα γίνει αύριο. Τα φυσικά αγαθά, το νερό, ο αέρας, ο ήλιος καταστρέφονται. Και τούτοι οι κερατάδες, οι πολιτικοί βγαίνουν με στην τηλεόραση και μας κουνούν και το δάκτυλο…"
Ζούμε μια άσχημη εποχή. Εμείς, συγκρουόμασταν, δίναμε μάχη χαρακωμάτων, παλεύαμε. Σήμερα κλέβουν τη ζωή των παιδιών, των ανθρώπων. Σήμερα με ποιόν να παλέψεις; Ούτε αφεντικό δεν έχεις. Πολυεθνική εταιρεία σου λέει. Τέτοιοι είναι οι μηχανισμοί. Ψεύτικο χρήμα, πλαστικό. Γύρω σου δεν υπάρχει μια αξία για να στηριχτείς. Τι είναι αυτό; Κοινωνία; Πολιτισμός;…"
Το χίπικο κίνημα ήταν η τελευταία εξέγερση του ανθρώπου. Γιατί ήταν τόσο σημαντικό; Διότι είχε αντιληφθεί ότι τα πανεπιστήμια μετατρέπονταν σε στρατόπεδα τεχνοκρατικής γνώσης που θα παρήγαγαν, όπως παράγουν, ηλιθίους υψηλής τεχνολογίας. Έτσι ξεκίνησε η αμφισβήτηση όλου του συστήματος. Μαζί με τον πόλεμο του Βιετνάμ γεννήθηκε μια δυναμική που αμφισβητούσε πλέον τα πάντα. Για να το διαλύσουν έριξαν με τους τόνους τα χημικά ναρκωτικά. Δυστυχώς το σύστημα είναι τόσο ισχυρό που το έκανε μόδα. Εδώ έκανε μόδα και τη φιγούρα του Γκεβάρα, τον χιπισμό θα άφηνε;…"
Στην Καβάλα πήγα για τελευταία φορά πριν λίγα χρόνια. Με πονάει πολύ. Δεν έβρισκα το δρόμο του σπιτιού που γεννήθηκα. Την έχουν καταστρέψει. Πολυκατοικίες τέρατα…"
Τι να κάνουμε; Να ξαναφτιάξουμε την πατρίδα μας. Να ξαναεποικίσουμε τη γη μας. Να ξαναστήσουμε τη γεωργία μας. Έχουμε μια χώρα παράδεισο. Παράγουμε τα πάντα και τόσο εκλεκτά. Να γυρίσουμε στα χωριά μας, να ξαναδεθούμε με τη γη. Να πάνε στο διάολο και οι δανειστές και τα χρέη μας. Τι θα κάνουν; Θα μας στείλουν τους πεζοναύτες; Θα υποφέρουμε, αλλά θα υποφέρουμε για μας και ό,τι δημιουργήσουμε θα είναι δικό μας πια…"
"Αφού η γενιά μου δεν κατάφερε να αλλάξει τον κόσμο, τουλάχιστον να μην αφήσω τον κόσμο να με αλλάξει, κι αυτό είναι ύψιστη πολιτική θέση κατά την άποψή μου.
Με την απελευθέρωση επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη. Οργανώνεται στο Δημοκρατικό στρατό πόλεων, και στα 17 του το 1947, συλλαμβάνεται, βασανίζεται άγρια, και καταδικάζεται σε θάνατο. Έζησε εννιά μήνες περιμένοντας κάθε πρωί να τον εκτελέσουν. Το 1953 αποφυλακίζεται, παρουσιάζεται στο στρατό και στέλνεται στο Μακρονήσι, αργότερα στον Αη-Στράτη, ως το 1962 που διαλύθηκε το στρατόπεδο. Από τότε, δουλεύει ως στέλεχος της Ε.Δ.Α. Η δικτατορία του '67 τον βρίσκει μέλος της πενταμελούς γραμματείας της Δ.Ν. Λαμπράκη. Περνάει στη παρανομία και μαζί με άλλα στελέχη ιδρύουν το Π.Α.Μ. Το Νοέμβριο του 1967 συλλαμβάνεται και καταδικάζεται από το στρατοδικείο σε δεκαοχτώ χρόνια φυλακή. Και πάλι Αβέρωφ, Κέρκυρα, Κορυδαλλός, ως την αμνηστία, τον Αύγουστο του 1973.
Σε συνέντευξή του που παραχώρησε στο Car & Driver δήλωσε πως: "η ζωή είναι ένα δώρο που μάς δίνεται άπαξ. Έχει ημερομηνία λήξεως. Και έχουμε το δικαίωμα να τη χαρούμε, να την μοιραστούμε, να δημιουργήσουμε".
Παρακάτω παραθέτουμε αποσπάσματα της συνέντευξης:
"Πιστεύαμε, κάποιοι ρομαντικοί, τότε ότι μπορούσαμε να φτιάξουμε κάτι όμορφο, κάτι ιδιαίτερο, αλλά όπως έχει πει ο Δαντών: "τα βήματα της ανθρωπότητας είναι οι ταφόπλακες των ρομαντικών". Ήμαστε, θαρρώ, η τελευταία γενιά των Μοϊκανών, των ρομαντικών. Είχαμε έναν μύθο, πιστεύαμε μια ιδεολογία, για αυτή θυσιάζαμε και τη ζωή μας ακόμα. Για μια καλύτερη ανθρωπότητα, για μια ομορφότερη κοινωνία, όλα τα γνωστά. Ε! αποδείχτηκε ότι το όραμα της ιδανικής κοινωνίας που παλεύαμε δεν ήταν δυνατόν να πραγματοποιηθεί, διότι η συνείδηση των ανθρώπων, κι όταν λέω συνείδηση εννοώ παιδεία, βαθιά παιδεία, δεν ήταν στο επίπεδο του πολιτισμού που έπρεπε να δημιουργήσει. Έτσι ξανακαβάλησε η εξουσία και με όλα τα προσχήματα, νόμιμα, ή παράνομα εγκαθίδρυσε ένα καινούργιο καθεστώς, χειρότερο από εκείνο που προϋπήρχε. Αυτό σε παγκόσμιο επίπεδο. Από την Οκτωβριανή επανάσταση, το Βιετνάμ, την Κούβα, παντού…", αναφέρει χαρακτηριστικά.
Και συνεχίζει αναφέροντας πως "οι μόνοι από τους επαναστάτες οραματιστές που διέσωσαν την αθωότητα τους είναι εκείνοι που σκοτώθηκαν νωρίς. Από τον Χριστό, τον Γκεβάρα, τον Βελουχιώτη, τον Μπελογιάννη, και τόσους άλλους..."
Δεν χάθηκε, δεν υπήρξε ευκαιρία, το '44. Εδώ πάνω έχει ένα ταβερνάκι. Το είχε ένας γέροντας, ο μακαρίτης πια ο Μπάρμπα – Βασίλης. Καθόμαστε μια μέρα και κουβεντιάζαμε. Εγώ αντάρτης, εκείνος στον εθνικό στρατό. Ήταν πολυβολητής. Εκεί που τα πίναμε και τα λέγαμε, αναρωτιόταν τι παραλογισμό ζήσαμε. Γυρνάω και του λέω: "Βασίλη καλά που κράταγες το πολυβόλο σου γερά, γιατί αν είχαμε κερδίσει εμείς θα καταστρέφαμε την Ελλάδα". Έτσι είναι τα πράγματα. Το επίπεδο της καθοδήγησης και του λαού ήταν τέτοιο, που δεν μπορούσε να στηρίξει ένα καινούργιο πολιτισμό, πέρα από το γεγονός ότι οι συνθήκες ήταν τέτοιες, που τι θα γινόμαστε; Μια Βουλγαρία, μια Αλβανία, κάτι τέτοιο…"
"Μετά τον εμφύλιο η δεξιά κράτησε όλους τους νόμους. Τον 509, το τρίτο ψήφισμα και πίεζε έως εξοντώσεως την αριστερά. Ανεξάρτητη δικαιοσύνη και κολοκύθια στο πάτερο. Άσε τις καταδίκες μου στα στρατοδικεία. Στις εξορίες όμως, μας στέλνανε αφού περνούσαμε -υποτίθεται, διότι δεν μας πήγαιναν ποτέ- από επιτροπές εφετών. Εκεί λοιπόν έγραφαν: "επί εν εισέτι έτος διότι κρίνεται επικίνδυνος δια την δημοσίαν τάξιν". Οι επιτροπές αυτές αποτελούνταν από δικαστές, όχι από στρατοδίκες. Πως στέλνεις ρε μαλάκα έναν άνθρωπο στην εξορία που ούτε καν τον γνωρίζεις; Κάθε χρόνο; Επί δέκα συνεχή χρόνια; Χωρίς να τον έχεις συναντήσει, να τον έχεις συζητήσει ούτε μια φορά;…"
Όταν επέστρεψα από ένα ταξίδι στη Σοβιετική Ένωση, το '64, αφού είχα πάρει με χίλια ζόρια διαβατήριο, με ρώτησε η Ρηνιώ, πως είναι τα πράγματα. Ήμουν απογοητευμένος με αυτά που είχα αντικρίσει και της είπα. "Άσε, αλλά εμείς που ήμαστε Μεσογειακός λαός, θα σενιάρουμε έναν κομουνισμό, άλλο πράγμα." Δεν τα πίστευα, αλλά τι να κάνω, τι να πω; Που να πάω; Το κόμμα και η πάλη μου για τον κομμουνισμό ήταν η ζωή μου η ίδια. Είναι εύκολο να αρνηθείς τη ζωή σου; Σήμερα ας πούμε, μια χαρά παλιοί σύντροφοι, είναι ακόμα στο κόμμα. Πώς να αρνηθούν τη ζωή τους;…"
"Όταν μετά την δικτατορία αποφυλακίστηκα, δούλευα σε μια επιχείρηση. Κάποιος με ζητούσε επίμονα. Τον κοιτώ, με κοιτά ήταν ένας από τους βασανιστές μου στην ασφάλεια "Τι συμβαίνει; Πως από εδώ." ρωτώ. "Ρε συ Χρόνη να, ..ντρέπομαι κιόλας, αλλά έχω ένα γιο, και δεν έχει δουλειά. Μήπως μπορείς να με βοηθήσεις;". Πιάσαμε την κουβέντα. Μετά πήγαμε στη "Σμαρώ", ένα ουζερί στην Καισαριανή, τα ήπιαμε και κλαίγαμε και οι δυο. Κοίτα να δεις. Όταν είσαι επαναστάτης και μάλιστα ρομαντικός, για να μπορέσεις να επιβιώσεις μέσα από αυτή τη κρεατομηχανή που σε περνά η εξουσία, πρέπει να φυλάξεις τον πολιτισμό και την αξιοπρέπειά σου σαν το ακριβότερο άρωμα. Να μην πέσεις στο επίπεδό τους. Μόνον αυτό σε σώζει σαν άνθρωπο. Αυτό είναι που σε κάνει άνθρωπο μέσα σε αυτή τη σύγκρουση. Αυτός είναι ο πολιτισμός. Αν βγαίναμε από τα πηγάδια που μας είχαν ρίξει, φορτωμένοι με χειροβομβίδες και μαχαίρια θα ήμαστε μια από τα ίδια…"
Στη φυλακή με τους συγκρατούμενους μου λέγαμε, σαν παιχνίδι, τι δουλειά θα κάναμε στο μέλλον. "Χρονάρα εσύ τι θα κάνεις;" ρωτούσαν. "Ενωματάρχης στην ασφάλεια", απαντούσα. Κι αυτοί νόμιζαν ότι έτσι, εγώ θα έπαιρνα την εκδίκησή μου. Αλλά δεν το έλεγα με αυτό το σκοπό. Ήθελα να παρηγορώ τις μανάδες για τα παιδιά τους, που ήταν μέσα. Φανταζόμουνα τι τράβαγε η μάνα μου, που μου έφερνε κάθε μέρα καθαρά ρούχα για να παίρνει τα ματωμένα, ώστε να καταλαβαίνει κάθε πότε με βασανίζουν..."
"Το θέμα είναι να κερδίσεις τους ανθρώπους. Δεν μπορείς να σώσεις τους ανθρώπους αν δεν θέλουν οι ίδιοι να σωθούν. Εμείς οι κομμουνιστές το κάναμε αυτό. Ντε και καλά να τους σώσουμε. Άμα ο άλλος δεν γουστάρει, δεν νοιώθει ότι πρέπει να σωθεί, πως θα τον υποχρεώσεις…";
"Ο Αντρέας, ως μέγας δημαγωγός, πήρε όλη τη γκάμα των συνθημάτων της αριστεράς, τα υιοθέτησε, τα απαξίωσε μέσα από την εξουσία του και η αριστερά έψαχνε να βρει την προίκα της. Σαν να μην έφτανε αυτό, μας κληρονόμησε και το σόι του…"
"Τότε, εμείς οι ρομαντικοί είχαμε μια ιδεολογία, ένα όραμα, ένα όνειρο, είχαμε βέβαια και έναν αντίπαλο απέναντί μας. Το σύστημα ασκούσε τη βία στο σώμα μας. Μας φυλάκιζε, μας βασάνιζε, μας τουφέκιζε. Σήμερα το σύστημα ασκεί τη βία του στον εγκέφαλο. Τους κάνει λοβοτομή. Είναι πολύ δύσκολο σήμερα να διαμορφώσει συνείδηση ο άνθρωπος. Ζει σε έναν ψεύτικο κόσμο, μια ψεύτικη ζωή. Υπάρχει καταναλωτισμός, διαφήμιση, τηλεόραση. Από τις δικές μας γενιές αφαίρεσαν την ποιότητα ζωής. Από τις σημερινές γενιές τους αφαιρούν την ίδια τη ζωή. Ο νέος άνθρωπος τι μέλλον έχει σε αυτή τη χώρα; Ακούει καθημερινά νούμερα, μνημόνια, χρεοκοπίες και τα ρέστα. Είναι δημοκρατία να έχουν συμβεί όλα αυτά τα τραγικά μετά την μεταπολίτευση, να έχει οδηγηθεί η χώρα σε υποδούλωση, σε εθνική υποτέλεια, τόσα σκάνδαλα, μίζες και να μην έχει πάει ένας άνθρωπος φυλακή; Ένας να μην έχει ζητήσει συγνώμη; Ένας ρε! Ποια δικαιοσύνη; Ποια δημοκρατία; Επειδή έφαγε ο Πάγκαλος ένα γιαούρτι στη μούρη θίγουμε τους θεσμούς; Αν υπήρχε μια ευνομούμενη δημοκρατία έπρεπε να παραπεμφθούν για δωσιλογισμό, όσοι άσκησαν εξουσία. Ζούμε μια τραγωδία με ηθοποιούς μαριονέτες. Όσο για το παρελθόν άστο να κοιμάται. Το σύστημα έχει τέτοια δύναμη ώστε σβήνει τα χνάρια της ιστορίας. Είναι τρομακτικό…"«Να γυρίσουμε στα χωριά μας, να ξαναδεθούμε με τη γη...»
"Ενώ το πολιτικό σύστημα μας έχει φέρει σε αυτό σημείο, μόλις συμβαίνει μια παρεκτροπή, μια προπηλάκιση ενός βουλευτή, αμέσως τίθεται θέμα θεσμών της Δημοκρατίας. Προσωπικά είμαι εναντίον αυτών των μεθόδων, αλλά αν έχεις έναν ολόκληρο λαό αγανακτισμένο κάποιος είναι και παρορμητικός. Αυτό σημαίνει ότι θίγονται οι θεσμοί; Και ποιοι είναι αυτοί; Κάθε τέσσερα χρόνια να πουλάς την ψήφο σου στον υποψήφιο ή στο κόμμα με την προσδοκία να βρεις μια θέση στην κοινωνία, μια εργασία, εσύ ή το παιδί σου; Αυτή είναι η Δημοκρατία; Το δικαίωμα στην εργασία, σε μια αξιοπρεπή ζωή, στην ασφάλεια, στην ευτυχία, το δικαίωμα στο να εξασφαλίσεις το μέλλον των παιδιών σου δεν είναι δημοκρατικό δικαίωμα και είναι το παζάρι που γίνεται κάθε 4 χρόνια; Πρέπει να αντιληφθούμε ότι η ζωή είναι ένα δώρο που μας δίνεται άπαξ και έχει ημερομηνία λήξεως και έχουμε το δικαίωμα να τη χαρούμε να την μοιραστούμε, να δημιουργήσουμε. Ε! το γεγονός ότι το σύστημα μας εμποδίζει τα κάνουμε όλα αυτά και μας οδηγεί στην κατάθλιψη, στην μιζέρια, στην ανεργία, στην ανασφάλεια, με συγχωρείτε αλλά αυτό δεν είναι δημοκρατία…"Για αυτό θεωρώ σημαντικό γεγονός ότι οι άνθρωποι βγήκαν στις πλατείες. Να κοιταχτούν, να ψαχτούν, να συναντήσουν τα όνειρά τους, να αλλάξουν κάποιες κουβέντες, να βγουν από τις μάντρες των κομμάτων. Το αυθόρμητο είναι δημιουργία. Και βέβαια όλοι οι ηγήτορες των κομμάτων αναρωτήθηκαν, πως γίνεται αυτό χωρίς αυτούς, χωρίς καθοδήγηση;…"
"Το σύστημα από χρόνια τώρα, κυριαρχεί τόσο πολύ, ώστε έχει υποχρεώσει τους ανθρώπους να το αναπαράγουν συνεχώς. Και το πρόβλημα αυτή τη στιγμή δεν είναι απλώς και μόνον η διεύρυνση των θεσμικών ορίων της ελευθερίας μέσα στην κοινωνία. Το πρόβλημα είναι η απελευθέρωση του ανθρώπου. Εκεί είναι η δυσκολία διότι οι άνθρωποι έχουν μεταλλαχτεί και είναι πολύ δύσκολο να ξαναβρούν τον εαυτό τους, την οντότητά τους…""…Όταν ακούω για το πόσο πλούσιο κράτος ήμαστε, επειδή ανακαλύψαμε τα πετρέλαια στο Αιγαίο και στο Ιόνιο με πιάνει κατάθλιψη. Θα τα καταστρέψουμε, όλα. Θα γίνουμε μια αποικία των πολυεθνικών του πετρελαίου. Φαντάζεσαι τις πλωτές δεξαμενές άντλησης στο Αιγαίο και τα βαπόρια να πηγαινοέρχονται;…"
"…Ακόμα και οι ακτιβιστές οικολόγοι οι οποίοι αναμφισβήτητα κάνουν μια σοβαρή δουλειά για να διαμορφωθεί μια οικολογική συνείδηση, δεν έχουν συνειδητοποιήσει ότι ο πλανήτης μας έχει δύο περιβάλλοντα. Το φυσικό και το κοινωνικό. Το πρόβλημα είναι ότι το κοινωνικό ασκεί τέτοια καταστροφική πίεση στο φυσικό ώστε για να το προστατεύσουμε πρέπει να κάνουμε ανατροπές στο κοινωνικό. Για αυτό η οικολογία είναι επαναστατική. Ο άνθρωπος πρέπει να καταλάβει, ότι το περιβάλλον είναι το σπίτι του.."."Η διαφήμιση έχει τρελάνει τους ανθρώπους. Συνέχεια παράγει καινούργια προϊόντα, τα οποία προσπαθεί να πλασάρει. Η διαφήμιση έχει εκπορνεύσει μέχρι και τα πιτσιρίκια. Τα βάζουν εκεί να διαφημίζουν γαριδάκια ή οτιδήποτε με κινήσεις "αρτίστας". Σκουπίδια. Καταναλώνουμε τους πόρους του πλανήτη με τέτοια ταχύτητα και ασυδοσία που δεν ξέρουμε τι θα γίνει αύριο. Τα φυσικά αγαθά, το νερό, ο αέρας, ο ήλιος καταστρέφονται. Και τούτοι οι κερατάδες, οι πολιτικοί βγαίνουν με στην τηλεόραση και μας κουνούν και το δάκτυλο…"
Ζούμε μια άσχημη εποχή. Εμείς, συγκρουόμασταν, δίναμε μάχη χαρακωμάτων, παλεύαμε. Σήμερα κλέβουν τη ζωή των παιδιών, των ανθρώπων. Σήμερα με ποιόν να παλέψεις; Ούτε αφεντικό δεν έχεις. Πολυεθνική εταιρεία σου λέει. Τέτοιοι είναι οι μηχανισμοί. Ψεύτικο χρήμα, πλαστικό. Γύρω σου δεν υπάρχει μια αξία για να στηριχτείς. Τι είναι αυτό; Κοινωνία; Πολιτισμός;…"
Το χίπικο κίνημα ήταν η τελευταία εξέγερση του ανθρώπου. Γιατί ήταν τόσο σημαντικό; Διότι είχε αντιληφθεί ότι τα πανεπιστήμια μετατρέπονταν σε στρατόπεδα τεχνοκρατικής γνώσης που θα παρήγαγαν, όπως παράγουν, ηλιθίους υψηλής τεχνολογίας. Έτσι ξεκίνησε η αμφισβήτηση όλου του συστήματος. Μαζί με τον πόλεμο του Βιετνάμ γεννήθηκε μια δυναμική που αμφισβητούσε πλέον τα πάντα. Για να το διαλύσουν έριξαν με τους τόνους τα χημικά ναρκωτικά. Δυστυχώς το σύστημα είναι τόσο ισχυρό που το έκανε μόδα. Εδώ έκανε μόδα και τη φιγούρα του Γκεβάρα, τον χιπισμό θα άφηνε;…"
Στην Καβάλα πήγα για τελευταία φορά πριν λίγα χρόνια. Με πονάει πολύ. Δεν έβρισκα το δρόμο του σπιτιού που γεννήθηκα. Την έχουν καταστρέψει. Πολυκατοικίες τέρατα…"
Τι να κάνουμε; Να ξαναφτιάξουμε την πατρίδα μας. Να ξαναεποικίσουμε τη γη μας. Να ξαναστήσουμε τη γεωργία μας. Έχουμε μια χώρα παράδεισο. Παράγουμε τα πάντα και τόσο εκλεκτά. Να γυρίσουμε στα χωριά μας, να ξαναδεθούμε με τη γη. Να πάνε στο διάολο και οι δανειστές και τα χρέη μας. Τι θα κάνουν; Θα μας στείλουν τους πεζοναύτες; Θα υποφέρουμε, αλλά θα υποφέρουμε για μας και ό,τι δημιουργήσουμε θα είναι δικό μας πια…"
"Αφού η γενιά μου δεν κατάφερε να αλλάξει τον κόσμο, τουλάχιστον να μην αφήσω τον κόσμο να με αλλάξει, κι αυτό είναι ύψιστη πολιτική θέση κατά την άποψή μου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου